Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanidan

ini, usmlublarini hamda shart-sharoitlarini ilmiy jixatdan asoslangan xolda me’yorga tushirib jismoniy tarbiya gigienasining mazmunini tashkil etadi. Jismo
niy tarbiya gigienasi mashg‘ulotning samaraliroq uslublarini va eng qulay shart-sharoitlarini asoslab berish uchun jismoniy mashqlar odamlar sog‘ligiga qanday ta’sir
ko‘rsatishining va ulra sog‘ligini mustaxkamlashga qaydarajada xizmat qilishini o‘rganadi. Jismoniy tarbiya gigienasining vazifalari quyidagilar xisoblanadi: odamning jismoniy xolatiga xos bo‘lgan mezonlar bo‘yicha uning salomatligiga oid model parametrlarini me’yorlashtirib turish (jismoniy rivojlanish, jismoniy tayyorgarlik darajasi, chiniqqanlik), jismoniy yuklanishlarni me’yorga solib turish (tuzilish, xajm, shiddatlik) faqat gipodinamiyaning oldini olish bilangina cheklanmay, shu bilan birga, sixat-salomatlikni model darajasiga erishish va uni saqlab turish uchun optimal darajada mashq ta’siri ko‘rsatilishini ta’min etadigan chiniqtiruvchi tadbirlar: mashq va musobaqa yuklamalarini, dam olish, ovqatlanish, katta sportda tiklanish tadbirlarini muayyan tartibda solib turish; jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlari shart-sharoitalrini (iqlim va mikroiqlim, sport sharoitlari va jixozlari, kiyim-kechaklar va boshqalar) salomatlikka qulayta’sir ko‘rsatishiga yordam beradigan tarzda me’yorga solib turish. Salomatlikni asrash va mustaxkamlash va atrof-muxitni ozoda saqlash, ratsional tarizda ovqatlanish, faol ravishda optimal harakatlar qilish hamda asab-xayajonlanish haddan oshib ketadigan stress holatlarda, jismoniy tarbiya ham eng muxim va istiqbolli olimlardan biriga aylanib bormoqda. Mustaqil davlat O‘zbesiton Respublikasida jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishiga e’tibor yanada oshib bormoqda. Bunga qator chiqqan qonun, farmonlar, qarorlar va boshqalar isbot bo‘la oladi. Shu jumladan “Aholining sog‘lig‘ini mustaxkamlashda, shaxsni uyg‘un kamol topshirishda jismoniy tarbiya hamda sportning, ularning kundalik xayotga joriy etishning ahamiyati o‘sib bormoqda. Ishni shunday yo‘lga qo‘yish kerakki, har bir kishi yoshligidan o‘zining jismoniy barkamol bo‘lishi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilsin, gigiena va tibbiyot yordami sohasidagi bilimlarni egallab olsin, sog‘lom turmush kechirsin”. Jismoniy tarbiya gigienasi uchun salomatlik darajasi (me’yori) degan tushuncha muxim ahamiyat kasb etadi. Organizmning kasallik omillarining ta’siriga nisbatan barqarorligi, tashqi muxit noqulay tarzda o‘zgargan paytlarda salomatlikni hamda ish qobiliyatini saqlay bilish – salomatlik darajasini ko‘rsatuvchi belgilar xisoblanadi, ya’ni salomatlik darajasini odamning adaptatsion (moslashish) imkoniyatlari qanday ekanligi bilan belgilanadi.