Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanidan

O‘yin metodi
O‘yin usuliyati jismoniy tarbiyadagi o‘yinlarning ko‘pchilik belgilarini o‘zida mujassamlangan. Darslikning “Jismoniy mashqlarning pedagogik klassifikatsiyasi” bo‘limida o‘yin jismoniy mashq xarakteridagi tizim tarzida, ya’ni jismoniy tarbiya vositasi ko‘rinishida berilgan. Lekin jismoniy tarbiyada o‘yinlar ta’lim va tarbiyaning samarali usuliyati sifatida ham mavjud bo‘lishi mumkin. Shu sababli o‘yin metodining tabiatini o‘yin mohiyatini ochish orqaligina tushunish mumkin xolos.
O‘yinning mohiyatini o‘rganishning nisbatan perespektiv yo‘nalishi usuliyatlashtirish nazariyasi hisoblanadi. Shunga muvofiq, o‘yinlar insonning oldindan belgilanganhayotiy sharoitda ishlab chiqargan o‘zining yurish-turishi, xulqi chegarasidan chiqmaydigan o‘ziga xos elementlarning modelidir (N.I. Ponamarev). O‘yinda shartli ravishda butun birhayotiy situatsiya o‘z ifodasini topishi mumkin (masalan, o‘yinlarda taqlid qilish), insonharakat faolitining ayrimlari turmush, mehnat, mudofaa faoliyati xarakteridagiharakatlar bo‘lib, ularda asosan odamlar orasidagi o‘zaro munosabat modelining mavjudliligi yotadi. O‘yin tarixan vujudga kelgan jamiyat hodisasi bo‘lib, odamlarning harbiy va mehnat faoliyati asosida paydo bo‘lgan va u inson hayotining moddiy va ijtimoiy sharoitlari bilan belgilanadi. O‘yin hayotiy reallikni aks ettiradi va bir vaqtning o‘zida o‘zining sof shartli qonunlariga bo‘ysunadi. U bizni o‘rab olgan borliqni o‘zgartirishni nazarda tutmaydi, lekin insonni ijodiy mehnatga tayyorlovchi shart sifatida inson madaniyatining muhim manbai rolini o‘ynaydi. Shunga bog‘liq holda o‘yin quyidagi xizmatlarni bajaradi: tayyorlov (insonni jismoniy va ruhiy kuchlarini takomillashtirish, sotsial faollik va ijodkorliki tarbiyalaydi) va ko‘ngil ochish, munosabatlarini, shuningdek, ularni o‘rab olgan muhit orasidagi munosabatlarni shakllantiradi. Bu kabi asosiy xizmatlar o‘yinlarning yo‘nalishi va mazmunini belgilaydi.
Jismoniy tarbiyadagi barcha o‘yinlarning asosiy mazmunini insonni jismoniy kamolotga erishtirishga imkoniyat yaratuvchiharakat faoliyatlari tashkil etadi. O‘yinlahamda gimnastika, sport, turizmdagi farqni ko‘pholda shartli deb tan olishimiz lozim, bu shartlar turlarning rivojlanish me’yoriga ko‘ra yanada yaqqol ko‘rinadi. O‘yinga konkret harakat faoliyatlari tizimi deb qarash zarur, ular belgilangan qoidalar ramkasida bajariladi va metod sifatida jismoniy mashq xarakteriga qaramay, turlicha pedagogik vazifalarni hal etishi mumkin.
O‘yinlar usuliyat tarzida faqat umumiy qabul qilinganlaridek amalga oshirilmaydi. O‘yin usuliyati vositalari va ularning shakliga ko‘ra rasmiy o‘yinlarga nisbatan deyarli keng tushuncha sanaladi. Masalan, o‘yin usuliyati asosida darsning hamma qismlarini o‘yinlarsiz o‘tkazish mumkin (toqqa sayo‘at o‘yini). Muvozanat saqlash mashqini bajarayotib to‘siqlardan oshishi yoki chuqurliklar ustidan o‘tish tarzidagi o‘yinlardn foydalanish mumkin.