Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий ўқув юртлари бакалавриатининг «Нефть ва нефть-газни қайта ишлаш технологияси»

9.8. ГАЗ ҚАРШИЛИГИ ВА ҲАВОНИНГ ТОРТИШИ

Печдан ёниш маҳсулотлари ва ортиқча ҳавони узатиш учун печга кириш ва ундан чиқишда босимлар фарқини (яъни ҳаракатлантирувчи кучни) ташкил этиш керак. Газларни силжитишда ҳаракатлантирувчи кучни ташкил этиш усули бўйича ҳавонинг тортиши икки хил (табиий тортиш ва сунъий тортиш) бўлади. Табиий тортишда атмосфера ҳавоси ва тутун қувурида ҳаракатланаётган газлар зичликларининг фарқи ҳаракатлантирувчи кучни ташкил этади.
Тутун қувурида ҳаракатланаётган газларнинг ҳарорати ва тутун қувури баландлигининг ортиши билан ҳавонинг тортиш кучи ортади, бироқ қувурли печнинг фойдали иш коэффициенти камаяди. Газ йўлининг гидравлик қаршилиги катта ва ҳаракатланаётган газларнинг ҳарорати паст бўлганда сунъий тортиш ташкил этилади.
Газ йўлининг газлар оқимига бўлган умумий қаршилиги қуйидаги қаршиликларнинг йиғиндисига тенг бўлади: 1) газ йўли деворларининг ишқаланиш қаршилиги; 2) оқимнинг конвекция қувурлари ўрамлари орқали ҳаракатига бўлган қаршилик; 3) оқим кесими ва шаклининг ўзгариши билан боғлиқ бўлган маҳаллий гидравлик қаршиликлар; 4) бошқарувчи мосламалар (шибер, заслонка ва бошқалар) нинг қаршиликлари; 5) ҳаво иситгичнинг қаршилиги; 6) ҳаракатланаётган газларнинг гидростатик босимини енгиш.
Юқорида айтиб ўтилган барча қаршиликларни йиғиб, тутун қувурининг баландлиги Н_т.қ ни қуйидаги тенглама орқали аниқлаш мумкин:
Н_т.қ = , (9.27)
бу ерда ΣΔР – газ йўлининг гидравлик қаршилиги; ρ_Ҳ ρ_Г – атроф муҳитдаги ҳаво ва тутун қувуридаги газларнинг зичликлари; g – эркин тушиш тезланиши.
Ёниш маҳсулотлари ҳароратининг ортиши билан уларнинг зичлиги камаяди, бундай шароитда камроқ баландликка эга бўлган тутун қувури керак бўлади. Атроф муҳитдаги ҳаво ҳароратининг камайиши ҳам ҳаво тортишининг яхшиланишига олиб келади. Нефть ва газни қайта ишлаш корхоналари қурилмаларидаги тутун қувурларининг баландлиги 40-50 м ва ундан кўпроқ ҳам бўлади, ҳосил қилинадиган сийракланиш 150-300 Па ни ташкил этади. Газларнинг тутун қувуридаги тезлиги, гидравлик қаршиликларини ҳисобга олган ҳолда, 4-8 м/с (табиий тортишда) ва 8-16 м/с (сунъий тортишда) атрофида қабул қилинади.