Nazarova Shohida Erkinovnaning quyosh uylarining

Berilgan ma’lumotlar.
Tom yopqich potolok konstruksiyasi: sement-qumli aralashma δ₁=0,03 m, ₁=1800 kg/m³; temirbeton aylanasimon g’ovakli plita δ₂=0,22m; ₂=2500 kg/m³;
qattiq, sintetik aralashgan, mineralovatali plita, ₃=200 kg/m³.
Hisoblash:
Bajariladigan hisob tomning ustki qismining issiqlik o’zatish koeffitsiyentini aniqlash uchun k_ptva uning qalinligini δ_pt, m. aniqlash uchun bajariladi. Energiyatejamkorlik talablariga javob beradigan normal issiqlik o’zatish qiymatini aniqlaymiz R_reg, : .
Tom yopishda ishlatiladigan qurilish materiallarining va ishlatiladigan buyumlarning issiqlik texnik ko’rsatikichlarini aniqlaymiz:
λ₁=0,93W/(m∙ºC);λ₂=2,04W/(m∙ºC);λ₃=0,08W/(m∙ºC).
Har bir tashqi to’siqning termik qarshiligini aniqlaymiz R_i, :
– birinchi qavatning issiqlik o’zatish qarshiligi, ; – temirbeton plitaning issiqlik o’zatish qarshiligi, .
Tom yopqich konstruksiyasiga kiruvchi temirbeton plita bir jinsli hisoblanmaydi. Hisoblash ishlarini soddalashtirish maqsadida plita chetidagi doirasimon teshiklarni kvadratlarga almashtiramiz: ,
bu yerda d – g’ovaklik teshigi diametri, m .
Normativ usulga mos ravishda R_aT/R_T<1,25 bo’yicha hisoblashda keltirilgan termik qarshilik R_k^r =R_pr=R₂ o’rovchi to’siqlar konstruksiyasi uchun quyidagi formula bilan aniqlanadi:
.
Bu yerda R_aT – issiqlik o’zatish termik qarshiligi. Shartli tekisliklar orasidagi parallel yo’nalishli issiqlik oqimining ikki konstruksiyasini olamiz: bir va uch qavatli bir jinsli qatlam. Uch qavatli kontsruksiyadan issiqlik qabul qiladigan maydonni m² orqali belgilaymiz. Bir qavatli kontsruktsiyadan issiqlik qabul qiladigan maydonni , m², orqali belgilaymiz.
Bunda 1 – uzunligi 1 m bo’lgan plita konstruksiyasi.
Termik qarshiligi R_k1^r, , quyidagi formuladan aniqlanadi:
.
R_vp=0,15 –havo qatlamining termik qarshiligi.
– bir jinsli temirbeton qatlamining qalinligi, m.
Bir qavatli konstruksiyaning termik qarshiligi R_k2^r, ,quyidagi formuladan aniqlanadi: .
Keltirilgan issiqlik o’zatish qarshiligi R_a , , barcha chegaralovchi to’siq konstruksiyalari uchun quyidagi formuladan aniqlanadi:
,
Bu yerda A_i, R_ki^r – mos ravishda chegaralovchi to’siqlarning i-uchastkalarining xarakterli qismi maydoni, m², va uning issiqlik o’zatish termik qarshiligi, ;
A_i – umumiy konstruksiya maydoni, a’lohida uchastkalar maydonlari yig’indisiga teng, m²:

R_T ning kattaligini hisoblash. Shartli ravishda konstruksiyani bir jinsli va bir jinsli bo’lmagan qavatlarga ajratamiz. Unda kerak bo’ladigan termik qarshilik bir jinsli qatlamlar R₁, R₃ va bir jinsli bo’lmagan qatlamlar R₂ yig’indisiga teng bo’ladi:
.
Bir jinsli qatlamning termik qarshiligi quyidagicha aniqlanadi:

Bir jinsli bo’lmagan qatlamning termik qarshiligi esa:

; .

Avval R_aT/R_T<1,25 shart bajarilishini tekshiramiz va so’ngra R\s\up 7(r  ni aniqlaymiz:
.
Zarur shart bajarildi. Aniqlaymiz R_k^r=R₂:
.
Issiqlik himoya qatlam qalinligi quyidagiga teng:
.
Olingan natijani yaqin unifitsirlangan issiqlik izolyatsiya qatlamigacha yaxlitlaymiz:
- δkrat = 0,05 m – minerallar, steklovata, penoplast va b. uchun qatlam.
, .
Bu yerda n –qatlam soni.
Issiqlik izolyatsiya qatlami termik qarshiligining natijaviy qiymati R^ti, : .
Tashqi chegaralovchi to’siqlarning hisobiy qalinligi δ_pt, m:
.
Umumiy issiqlik o’zatish qarshiligi R₀, :
.
Chegraviy qatlam konstruksiyasining umumiy issiqlik uzatish qarshiligi R₀talab etilgan qiymati R_reg dan kam bo’lmasligi kerak:
, .
Tashqi chegara qatlam issiqlik o’zatish koeffitsiyenti k_pt ,:
.
Hisoblash natijalari:
Bino tomi himoya qatlami qalinligi δ^ti =0,25m; Bino tom devori qalinligi δ_pt =0,5 m; Issiqlik o’zatish koeffitsiyenti k_pt =0,289 .
Bino deraza va eshiklari joylashgan chegaraviy qatlamlarini issiqlik-texnik hisoblash.
1. Chegaralovchi konstruksiyalarni ekspluatatsiya qilish shartlari ma’lumotnomalarda keltirilgan.
2. Isitish davri davomiyligi uchun Gradus-sutkalar kattaligi Dd,ºC*sut:
.
3. Chegaralovchi konstruksiyalar issiqlik o’zatishining normal qiymati R_F^reg, : ,
Bu yerda a, b – mos ravishda bino guruhlarining sonli koeffitsiyentlari.
4. Deraza va eshiklarning issiqlik o’zatish qarshiligining qidirilayotgan qiymatini sharoitda tanlab olinadi.
Tanlaymiz - bir perpelyotda ikki kamerali steklopaket, oynalar orasidagi masofa 12 mm.
5. Tashqi chegara issiqlik o’zatish koeffitsiyentini aniqlaymiz k_F, :

Keyinchalikshaffofto’siqlarichkiyuzasidatalabqilinganminimalharoratnita’minlashbajarilishinitekshirishzarur.
Shaffof to’siqlar ichki yuzasidagi harorat τ , ºC quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

Agar hisoblash natijalariga kura τ_F^int< 3ºC shart bajarilsa deraza uchun boshqa konstruktiv echim bilan to’ldirilishi zarur.
Tanlaymiz - oddiy shisha oyna va har biri ajratilgan pereplyotda ikki kamerali steklopaket. Unda:

Xulosa: τ_F^int> 3ºC shart bajarildi, demak tanlangan konstruksiyadagi deraza – oddiy shisha oyna va har biri ajratilgan pereplyotda ikki kamerali steklopaket ( ) – deraza ichki yuzalarida havoning kondensatsiyalanmasligini ta’minlaydi.
Issiqlik o’zatishning hisobiy koeffitsiyenti k_F =1,471 .
Bino issiqlik himoya qatqatlamlarining sanitar-gigienik ko’rsatgichlarini hisoblash. Issiqlik himoya qatlamining sanitar-gigenik ko’rsatkichlari quyidagicha: ogranik temperaturalari va devorlarning ichki va tashqi yuzalaridagi namlik kondensatsiyasi.
Hisoblangan harorat tushuvi Δt_o,ºC, va tashqi devor ichki yuzasidagi harorat t_int yo’l quyilgan normal harorat Δt_n,ºCdan oshib ketmasligi kerak va u quyidagi formuldan aniqlanadi:

Xulosa: Δt_o=1,898< Δt_n=4,5ºC, demak olingan qiymat sanitar-gigenik talabalar bo’yicha SNIP ga mos keladi. Tashqi devor uchun tanlangan konstruksiyabino issiqlik rejimini to’la ta’minlaydi.

Xulosa.

Yuqorida aytib o’tilganidek passiv tizimdagi Quyosh qizdirish tizimida issiqlikni yutish va jamlash qurilish inshootining elementlari tomonidan amalga oshiriladi, qizitiladigan inshootda issiqlikning tarqalishi xona havosining tabiiy harakatlanish yo’li bilan yuz beradi. Mana shuning bilan bu tizim maxsus geliotexnik qurilmalar (Quyosh kollektorlari, issiqlikni jamg’aruvchi hajmlar) qo’llaniladigan aktiv tizimli isitish usulidan farq qiladi. Shularni hisobga olib quyidagi xulosalarni qilish mumkin.

1. 
   Quyosh energiyasidan passiv Quyosh uylarida maksimal samarali foydalanish yo’llaridan biri bu binolarni dunyo tomonlariga qarab to’g’ri yo’naltirishdir. Qoidaga ko’ra binolar janubga qaragan bo’lishi va daraxtlar yoki boshqa tuzilmalar bilan to’silmasligi kerak.
   
2. 
   Qurilish amaliyotining ko’rsatishicha ikki qavatli oynalangan devorli va tutashish joylari zichlashtirilgan loyihalar eng samarador hisoblanadi. Binoning boshqa elementlari odatdagi qurilish texnologiyasidan farq qilmaydi. Analitik metod asosida olingan tenglamalar jarayon samaradorligini aniq hisoblash mezonidir.
   
3. 
   Quyosh qizitgichlari tizimining texnik qirralari yetarlicha yaxshi o’rganilganiga qaramasdan bukungi kunda bunday tizimlarni hisoblashni umumlashgan qoniqarli metodikasi mavjud emas. Bugun qo’llaniladigan asosiy metod tizimni tashkil qiluvchi asosiy elementlarni iqlimiy hududlarga mos keluvchi real ish jarayoniga o’xshatib tayyorlashga asoslangan.
   
4. 
   Matematik hisoblashlarning ko’rsatishicha yorug’ kun davomida Quyosh radiatsiyasi tomonidan issiqlik yutgich qizitilganda hosil bo’ladigshan issiqlik qisman binoga o’tib foydali qo’llanilishga sarflanishi mumkin.
   

XOTIMA

O’tkazilgan hisob-kitoblar, olingan tajriba natijali va matematik model natijalariga ko’ra quyidagi umumiy xulosaga kelish mumkin:
1. Quyosh va noan’anaviy energetikaning boshqa turlarini rivojlantirishning dunyo tajribasi ko’rsatishicha, bu sohadagi siyosat kompleks, bosqichma-bosqich va izchil bo’lmog’i kerak. Uning oxirgi maqsadi - Quyosh energetikasining bozorga kirib borishi va bu bozorni asta-sekin kengaytirishi kerak;
2. Serquyosho’lkamizda ham «Quyoshli uy»lar qurish, ularni Quyosh nuri bilan isitish, issiq suv va fotoelektrik energiya bilan ta’minlash imkoniyati yuqori;
3. Yurtimizda ekologik toza energiya manbalaridan foydalanishga qaratilgan innovatsiya loyihalarining ishlab chiqilishi, bu boradagi loyihalarga mahalliy va xorijiy sarmoyaviy manbalarning keng jalb etilishi mazkur soha istiqbolini ta’minlashga munosib xizmat qiladi;
4. O’zbekistonning quruq issiq iqlim sharoiti uchun binolarda mikroiqlimni shakllantirish energosamarador Quyosh uylari yaratilishini va bu uylarda odatdagi energiya manbalarida va Quyosh energiyasidan samarali foydalanish omilidir.
5. Quyosh energiyasidan passiv Quyosh uylarida maksimal samarali foydalanish yo’llaridan biri bu binolarni dunyo tomonlariga qarab to’g’ri yo’naltirishdir. Qoidaga ko’ra binolar janubga qaragan bo’lishi va daraxtlar yoki boshqa tuzilmalar bilan to’silmasligi kerak.
6. Qurilish amaliyotining ko’rsatishicha ikki qavatli oynalangan devorli va tutashish joylari zichlashtirilgan loyihalar eng samarador hisoblanadi. Binoning boshqa elementlari odatdagi qurilish texnologiyasidan farq qilmaydi. Analitik metod asosida olingan tenglamalar jarayon samaradorligini aniq hisoblash mezonidir.
7. Quyosh qizitgichlari tizimining texnik qirralari yetarlicha yaxshi o’rganilganiga qaramasdan bugungi kunda bunday tizimlarni hisoblashni umumlashgan qoniqarli metodikasi mavjud emas. Bugun qo’llaniladigan asosiy metod tizimni tashkil qiluvchi asosiy elementlarni iqlimiy rayonlarga mos keluvchi real ish jarayoniga o’xshatib tayyorlashga asoslangan.
8. Matematik hisoblashlarning ko’rsatishicha yorug’ kun davomida Quyosh radiatsiyasi tomonidan issiqlik yutgich qizitilganda hosil bo’ladigshan issiqlik qisman binoga o’tib foydali qo’llanilishga sarflanishi mumkin.