Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi psixodiagnostika va eksperimental psixologiya

1. Tadqiqotchilik metodlari - u yoki bu psixik jarayon, holat va sifatlarning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganishga xizmat qiladi hamda empirik va eksperimental tadqiqotlarda keng foydalaniladi. Tadqiqotchilik metodlarini qo’llashdan maqsad – ishonchli ma’lumotlar olish, psixologo-pedagogik tajriba jarayonida va kuzatish orqali shaxs xulq-atvorining namoyon bo’lish xususiyatlarini o’rganishdan iboratdir.
2. Psixodiagnostik metodlar – o’rganilayotgan psixologik xususiyatlarning miqdoriy va sifat ko’rsatkichlarini aniqlash va baholash maqsadida qo’llaniladi. Psixodiagnostik metodlardan psixologiyaning turli sohalarida inson faoliyatining ko’plab turlarini o’rganish maqsadida foydalanish mumkin. Ilmiy psixologiyada bu metodlardan tadqiqotchilik tajribasini tashkil etish va o’tkazish jarayonida, amaliy psixologiyada esa psixologik maslahat, psixologik korreksiya (tuzatish), psixodiagnostika maqsadlarida foydalaniladi. Shuningdek, hozirgi zamon psixologiyasi amaliyotida psixodiagnostik metodlarni kasbiy tanlash yoki kasbiy saralash ishlarida ham keng qo’llanilmoqda.


Metod va metodika haqida tushuncha
Metod – (Yunoncha. Metodos-tabiat hodisalarini tekshirish usuli).Psixodiagnostik metod – psixologiya fanining tadqiqot usulidir. Psixodiagnostik metod psixologiya fanining eksperimental va eksperimental bo’lmagan an`anaviy tadqiqot metodlariga nisbatan o’ziga xoslikka ega. Psixodiagnostik metodlarning asosiy xususiyati shundan iboratki, o’rganilayotgan hodisaning miqdoriy (va sifatiy ) baholash imkoniyatining mavjudligi tufayli o’lchash-sinashga yo’naltirilganligidir.Buni ma`lum qoidalarni bajarish natijasida amalga oshirish mumkin bo’ladi. Psixologiyaning metodlari: kuzatish, eksperiment, suhbat, anketa, test, faoliyat natijalarini tahlil qilish, sotsiometriya. SHaxsning biror bilish jarayonlari, psixik holatlari yoki individual-psixologik xususiyatlarini aniqlashga qaratilgan aniq test yoki so’rovnoma metodika deyiladi.
Jahonda psixodiagnostik metodlarning mingdan ortiq turi mavjud bo‘lib, ularni sxematik qarab chiqilmasa, farqlab olish juda ham mushkul. Psixodiagnostik metodlarning umumiy sxematik klassifikatsiyasini quyidagicha ko‘rsatib o‘tish mumkin:

• 
  Kuzatish asosidagi psixodiagnostik metodlar.
  
• 
  Savolnomali psixodiagnostik metodlar.
  
• 
  Ob'ektiv psixodiagnostik metodlar, bunga inson xulq-atvor reaktsiyalari analizi va faoliyat mahsuldorligini o‘rganish ham kiradi.
  
• 
  Psixodiagnostikaning eksperimental metodlari.
  

Kuzatish asosidagi psixodiagnostik metodlar, albatta, kuzatish olib borish hamda olingan natijalardan psixodiagnostik xulosalar chiqarishning muvaffaqiyatli garovidir. Bunday kuzatishda standart sxemalar va sharoitlar kiritiladi, bunda nimani kuzatish, qanday kuzatish, kuzatish natijalarini qanday qilib belgilab borish, qanday baholash hamda sharhlash asosida xulosa chiqarish aniq belgilab olinadi. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan psixodiagnostik talablar – standartlashtirilgan kuzatish deb Yuritiladi. Bunga misol sifatida, qandaydir topshiriqning echimi bo‘yicha kichik guruhning ish faoliyatini ko‘rib chiqamiz (R.Beyls metodi bo‘yicha).

• 
  Sharoitni engillashtirish
  
• 
  Muammo echimini taklif qilish
  
• 
  Savollarga javob berish
  
• 
  Ma'lumotlar berish
  
• 
  Tushuntirib berish
  
• 
  Yordam berishni taklif qilish
  
• 
  Yordam so‘rash
  
• 
  Tushuntirib berishni so‘rash
  
• 
  Ma'lumotlar berishni so‘rash
  
• 
  Savollarga javob berishni so‘rash
  
• 
  Muammo echimini so‘rash
  
• 
  Muammoni yanada chigallashtirish.
  

Bu sxema xulq-atvorni kuzatishning 12 xil tipini qamrab olgan, unda 6ta ijobiy va 6ta salbiy ko‘rinishlar ifodalangan.
Kuzatish natijalarini miqdoriy tahlil qilishda statistik metodlarni quyidagicha tartibda qo‘llash lozim:

•