Navoiy davlat konchilik instituti Konchilik fakulteti Xayot faoliyati havfsizligi fanidan Mustaqil ish Bajardi: Jamolov d qabul qildi: Rabbimov h navoiy 2022

Texnogen zilzilalar - insonning muhandislik faoliyati bilan bog`liq bo`lgan yer silkinishlar asosan oxirgi yillarda hisobga olinmoqda. Bunday yer silkinishlar yirik suv omborlari vujudga kelgan hududlarda, gaz, neft mahsulotlarining yer ostidan so`rib olish jarayoni amalga oshirilgan maydonlarda yuz beradi.

Texnogen zilzilalar - insonning muhandislik faoliyati bilan bog`liq bo`lgan yer silkinishlar asosan oxirgi yillarda hisobga olinmoqda. Bunday yer silkinishlar yirik suv omborlari vujudga kelgan hududlarda, gaz, neft mahsulotlarining yer ostidan so`rib olish jarayoni amalga oshirilgan maydonlarda yuz beradi.

Zilzila paytida yer qobig`ida seysmik to`lqinlar hosil bo`ladi. To`lqinlarning tarqalish markazi gipotsentr yoki zilzila o`chog`i deb ataladi, chuqurligi 2-70 km ga boradi. Yer yuzasidagi markazi - epitsentr deb ataladi va 3 xil bo`ylama, ko`ndalang, yuzama to`lqinlar tarqaladi. Ularning aholi yashaydigan hududlar va inshootlarga ko`rsatadigan kuchlarining ta'siri erning geologik, geomorfologik, gidrogeologik va injenerlik - geologik sharoitlariga bog`liq bo`lib, ularni o`rganish, baholash, bashorat qilish bilan injenerlik geologiyasi shug`ullanadi

Zilzila paytida yer qobig`ida seysmik to`lqinlar hosil bo`ladi. To`lqinlarning tarqalish markazi gipotsentr yoki zilzila o`chog`i deb ataladi, chuqurligi 2-70 km ga boradi. Yer yuzasidagi markazi - epitsentr deb ataladi va 3 xil bo`ylama, ko`ndalang, yuzama to`lqinlar tarqaladi. Ularning aholi yashaydigan hududlar va inshootlarga ko`rsatadigan kuchlarining ta'siri erning geologik, geomorfologik, gidrogeologik va injenerlik - geologik sharoitlariga bog`liq bo`lib, ularni o`rganish, baholash, bashorat qilish bilan injenerlik geologiyasi shug`ullanadi

Yer yuzasidagi zilzilaning ta'sir kuchi quyidagi ballarda baholanadi

• 1 ball - Sezilarsiz – faqatgina seysmik asboblargina qayd qiladi. 2ball–Juda kuchsiz. uy ichida o`tirgan ba'zi odamlar sezish mumkin. (derazalar titraydi).
• 3 ball – Kuchsiz – ko`pchilik odamlar sezmaydi, ochiq havoda tinch turgan odam sezishi mumkin. Osilgan jismlar astasekin titraydi.
• 4 ball – O`rtacha sezilarli. Ochiq havoda turgan odamlar va bino ichidagi kishilar sezadi. Uy devorlari qirsillaydi. Ro`zg`or anjomlari titraydi, osilgan jismlar tebranadi.
• 5 ball – Ancha kuchli. Hamma sezadi, uyqudagi odam uyg`onadi. Ba'zi odamlar hovliga yugurib chiqadi. Idishdagi suyuqliklar chayqalib to`kiladi, osilgan uy jihozlari qattiq tebranadi.