Navoiy davlat konchilik instituti "elektr energetikasi" kafedrasi

2.Generatorlar. O„zgarmas tok motorlari. 
 
Generator
(lot. generator — ishlab chiqaruvchi) — tashqi energiya manbai 
hisobiga elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi yoki energiyani bir turdan ikkinchi 
turga oʻzgartiruvchi qurilma; apparat yoki mashina. Masalan, atsetilen generatori, 
muz generatori, bugʻ generatori, gaz generatori, elektr generatori va h. k. Xususan, 
elektr generatorlari oʻzgarmas tok, oʻzgaruvchan tok generatorlariga boʻlinadi. 
Generator. tushunchasi oʻzgaruvchan va oʻzgarmas tok elektr mashinalariga ham, 
elektr tebranishlarini hosil qiluvchi asboblarga ham bir xil qoʻllaniladi. Birinchi 
holda, mexanik energiya elektr energiyasiga aylantirilsa, ikkinchi holda manbaning 
elektr energiyasi maʼlum chastotali, kerakli shakl va quvvatli tebranishlar 
energiyasiga aylantiriladi. Generatorning umumiy makromodeli quyidagi sxemada 
koʻrsatilgan. G.lar asosan turli koʻrsatkichlar asosida yaratiladi. Generatorlarning 
elektr mashina, lampa, tranzistor; mikrosxemali, yoyli, impulyeli, gidroturbina, bugʻ 
turbina, har xil chastotali, molekulyar va b. xillari boʻladi. Misol tariqasida standart 
signal generatorining tuzilishini koʻrish mumkin (sxemaga q.). Ularning koʻpchiligi 
50— 100 kGs dan bir necha ming MGs gacha chastotada ishlaydi. Generatorning 
asosiy funksional qismini 50 kGs — 30 MGs chegarada ishlaydigan signal 
generatorlari tashkil etadi. Uning chastotasi maxsus chegaralangan diapazonlarda va 
oʻzgaruvchan sigʻimlar yordamida bir tekis sozlanadi. Chastotani oʻzgartish 
aniqpigi, odatda, 0,5—1,5% oraligʻida boʻladi. Signal generatordan modulyatorga 
beriladi. Modulyatorda signal amplitudasi boʻyicha modulyatsiyalanadi. 
Modulyatsiyalovchi signal vazifasini ichki past chastota generatori (/=1000 Gs) va 
tashqi ulangan generatorlar bajarishi mumkin. generatorlar radiouzatish, radioqabul 
qilish va televizion qurilmalarda, oʻlchov texnikasida, turli texnologik jarayonlarda, 
fan va texnikaning turli sohalarida qoʻllaniladi. Ular yordamida koʻplab 
elektrotexnika va radioelektronika qurilmalari yaratilgai, yangi "generatormashina" 
tizimlari ishlab chiqariladi