N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

T abiiy m onopoliya 
- k o r x o n a n in g te x n o lo g ik x u susiyatla ri s a ­
babli m a h s u l o t g a b o ' l g a n talabni q o n d ir ish , r a q o b a t m a v ju d b o ' l m a ­
g an s h a ro itd a sa m a r a l iro q a m a l g a o sh ir ilu v c h i to v a r b o z o rin i n g holati. 
B u n d a y sa m a r a d o r lik ishlab c h iq a r is h h a j m in in g k o ' p a y i b borishi 
bilan to v a r b irlig ig a t o ' g ' r i keluvchi x o 'j a l i k x a ra ja tla r in in g a h a m iy a t-
li d a ra ja d a p a s a y ib b o r is h id a n a m o y o n b o 'la d i . S h u bilan birga, tabiiy 
m o n o p o li y a su b y e k tla ri to m o n i d a n ishlab ch iq a rilg a n m a h s u lo tl a r
iste’m olini b o s h q a turdagi m a h s u lo tl a r bilan alm a s h lirib b o 'lm a y d i.
Legal (qon u n iy) m onopoliya 
- bu q o n u n iy ta rz d a tashkil etiluv- 
chi m o n o p o li s tik holat. U lar ta rk ib ig a r a q o b a td a n h im o y a qilu v c h i 
q u y id a g i m o n o p o li y a sh akllarini kiritish m u m k in :
1) patent lizim i 
- bu ixtirochi v a m u a llifla r to m o n i d a n yara tilg a n
ixtirolar, foydali m ode lla r, sa n o at n a m u n a la rin i ta sd iq lo v c h i h a m d a
u la rg a m u tlaq h u q u q n i ta q d im etish tiz im i. B u j a r a y o n m a x s u s
g u v o h n o m a l a r - p a te n tla r orqali a m a lg a oshiriladi;
2) 
m ualliflik huquqi 
- ilm iy , b a d iiy v a s a n ’at asarlari, ijro s a n ’ati 
f o n o g ra m m a la r i, k o 'rs a tu v la r, efir to ' Iqini yoki kabel o rq ali ta sv ir uza- 
tish kabilarni ya ra tish v a u lardan f o y d a la n is h m u n o sa b a tla r in i q o n u n iy
ta rz d a ta rtib g a solish shakli. M u a lliflik h u q u q i f a q a t m u a llif la r to m o ­
nida n o ' z m a h su lo tla r in i m a ’Ium v a q t g a yoki butunlay soti sh, ulardan 
n u s x a olish v a k o 'p a v ti ris h g a ru x sat b erish im konini t a 'm i n l a y d i ;