N. A. Tashpulatova stomatologik

III BOB 
ASEPTIKA VA ANTISEPTIKA
Ko‘pgina stomatologik muolajalarda yuz terisining, og‘iz bo‘shlig‘i 
shilliq pardasining, pulpa va parodont to‘qimalarining butunligi buzi-
lishi kuzatiladi. Shuning uchun infeksiyaning rivojlanishi va tarqa-
lishini oldini olish maqsadida aseptika va antiseptika qoidalariga qat’iy 
rioya qilish zarur.
Infeksiya – lotincha «infektio» so‘zidan olingan bo‘lib ifloslanish, 
yuqish degan ma’noni anglatadi. Infeksiya kasallik tug‘diruvchi mikro-
organizimlarning odam organizimiga kirishi natijasida organizm bilan 
ular o‘rtasida vujudga keladigan patologik jarayondir. Inson orga-
nizmini kasallik va uning asoratlaridan himoya qilish kerak.
Aseptika – xirurgik infeksiyaga qarshi kurash usuli bo‘lib, unung 
asosi jarohatga infeksiya tushishining oldini olish hisoblanadi. Asep-
tika quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 
– asbob-uskunalarni va bog‘lov materiallarini sterillash;
 
– qo‘lga tibbiy ishlov berish;
 
– muolaja vaqtida maxsus usullarni qo‘llash;
 
– tibbiyot muassasalarida gigienik va tashkiliy ishlarni amalga 
oshirish.
Tibbiyot xodimi yuqorida belgilangan prinsiplarga va anti septikaga 
rioya qilishi kerak.
Sterillash deb, mikroblar va ularning sporalarini yo‘qotish usul-
lariga aytiladi. Sterillashning quyidagi usullaridan foydalaniladi: kuy-
dirish, cho‘g‘lantirish, qaynatish, avtoklavlash, fizik va kimyoviy mod-
dalar yordamida.
Antiseptika  – jarohatdagi yoki organizmdagi mikroblarni yo‘qo-
tishga qaratilgan chora tadbirlar kompleksidir. Antiseptikaning mexa-
nik, fizikaviy, kimyoviy va biologik turlari mavjud. Mexanik usul da 
jarohatga birlamchi xirurgik tozalash beriladi. Ya’ni jarohat chetla-
rini, tubini kesish va uni o‘lgan to‘qimalardan va yot jinslardan toza-

---

26
lash hamda jarohatni antiseptik eritmalar bilan yuvishdan iborat. 
Fizikaviy usulning asosiy vazifasi jarohatga fizikaviy usul bilan ta’sir 
ko‘rsatishdir. Masalan, jarohatni quritish, issiqlik va yorug‘lik muo-
lajalarini o‘tkazish, jarohatga ultrabinafsha nurlarini ta’sir ettirish, 
kimyo viy usulda jarohatdagi mikroblar florasini har xil kimyoviy 
moddalar yordamida yo‘q qilishga qaratilgan.
Aseptika prinsiplariga amal qilmaslik bir bemorning infeksiya-
sini shifokorning o‘ziga va ikkinchi bemorga yuqishiga olib kela di. 
Nati jada virusli gepatit B va OITV – retrovirusini yuqtirish mum-
kin. OITS – ortirilgan immunitet tanqisligi sindromi virus qo‘zg‘a-
ta di gan fojiali yuqumli kasallik. OITS qo‘zg‘atuvchisi OITV – retro-
virusi. Infeksiya manbayi bemorlar va virus tashib yuruv 
chilar. 
Virus larning asosiy yuqumli materiallari sperma va qon hisoblanadi. 
Virus parenteral yo‘l bilan ham yuqadi. Ya’ni kasallik qon va qon 
mahsulotlarini quyish, jarrohlik ope ratsiyalar, stomatologik muolajalar, 
infeksiya yuqqan igna va asbob-uskunalarni qo‘llash oqibatida yuqa-
di. OITV infeksiyasini profi laktika qilish uchun sog‘lom turmush 
tarzini targ‘ib qilish, qon va uning komponentlarini quyishda OITSni 
yuqtirmaslik, barcha davolash-profilaktika muassasalarida bir martalik 
tibbiy va laboratoriya asboblaridan foydalanish, barcha bemor bilan 
to‘q na shadigan asbob-uskunalar sterillanishi lozim. Stomatologik as-
bob lar avtoklavlash (bosim va bug‘ bilan) usulida sterillanishi kerak.
Stomatologiyada sterillashning asosan quyidagi usullari qo‘llanila-
di: qaynatish, bosim va bug‘ bilan, quriq issiqlik bilan va sovuq bilan.