Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
ҳам жуда оз миқдорда қўшилиши мумкин. Легирловчи элементлар пўлатда 
майда донадор структура ҳосил қилиши ва шу билан бирга пўлат 
хоссаларини кескин яхшилаши мумкин. Пўлатга термик ва термомеханик 
ишлов бериш самарали ва кенг тарқалган усулдир. Пўлатни термик 
ишлашнинг усуллари қуйидагилар: тоблаш, бўшатиш, юмшатиш ва 
нормаллаш. 
Тоблаш
-пўлатни 800-900
0
С гача қиздириш ва сув ёки мойда тез 
совитишдан иборат. Пўлат тобланганда қаттиқлиги ва мустаҳкамлиги ортади, 
лекин зарбий мустаҳкамлиги камаяди. 
Бўшатиш
-пўлатга термик ишлов беришнинг охирги операцияси бўлиб, 
унинг хусусиятларини яхшилайди. 
Тобланган пўлатни 200-350
0
С гача 
аста-секин қиздириш, бу ҳароратда сақлаб туриш ва кейин ҳавода аста-
секин совутишга бўшатиш дейилади.
Бўшатишдан мақсад пўлатда ҳосил 
бўлган ички зўриқишни камайтириш ва бузилишга қаршилигини 
оширишдир. 
Юмшатиш
-пўлатни маълум ҳароратгача қиздириш, бу ҳароратда сақлаб 
туриш ва печда аста-секин совитишдан иборат. Бу жараёнда пўлатнинг 
қаттиқлиги пасаяди ва қовушоқлиги ортади. 
Нормаллаш
-пўлатни юмшатишнинг бир тури бўлиб, уни тобланиш 
ҳароратидан паст ҳароратгача қиздирилади, бу ҳароратда сақлаб турилади ва 
ҳавода совитилади. Пўлат нормаллаштириш жараёни натижасида қаттиқлиги, 
мустаҳкамлиги ва зарбий мустаҳкамлиги ортади. 
5.2 Пўлатнинг турлари
 
Углеродли пўлатлар.
Углеродли пўлатларнинг оддий ва сифатли 
турлари ишлаб чиқарилади. Таркибидаги FeO миқдорига нисбатан углеродли 
пўлатлар, агар FeO минимал миқдорда бўлса сокин (СП), ўртача бўлса ярим 
сокин (ПС) ва максимум миқдорда бўлса қайнайдиган (КП) турларга 
бўлинади. 
Оддий сифатли углеродли пўлатлар сифат кафолати бўйича А, Б ва В 
гуруҳларга бўлинади. Улар Ст1, Ст2, Ст3, Ст4, Ст5, Ст6 ҳолда маркаланади. 

---

581