Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

34- chizma. Xorijiy valyuta bozori 
Dollarning taklifi (S) kamaysa, so’mda belgilangan dollarning qiymati oshadi 
(ya’ni,  dollarda  belgilangan  so’mning  qiymati  pasayadi).  Bunday  vaziyatlarda 
amerikaliklar  ko’proq  o’zbek  tovarlarini  sotib  olish  imkoniyatiga  ega  bo’ladi. 
Chunki,  so’mning  dollarga  nisbatan  qiymati  pasaysa,  u  o’z  navbatida  o’zbek 
tovarlarining  narxi  ham  pasayganini  bildiradi  va  oqibatda  ko’proq  o’zbek 
tovarlarini sotib olish imkoni paydo bo’ladi. 
O’zbek tovarlarini sotib olish jarayonida ular AQSh dollarini valyuta bozoriga 
olib  chiqadi,  chunki,  o’zbek  tovarlarini  sotib  olish  uchun  dollarni  so’mga 
almashtirishadi.  Dollarga  bo’lgan  talab  va  taklifning  kesishgan  nuqtasi  dollarning 
so’mdagi qiymatini bildiradi. 
Agarda,  dollarning  so’mdagi  qiymati  oshsa,  so’m  qiymatining  pasayganligini 
yoki  qadrsizlanganligini  ko’rsatadi.  Aksincha,  agarda  dollarning  so’mdagi  qiymati 
pasaysa,  so’m  qiymatining  oshganligini  yoki  so’mning  qimmatlashganligini 
ko’rsatadi.  Bir  birlik  xorijiy  valyutani  sotib  olish  uchun  kam  miqdorda  milliy 
valyuta sarf qilish milliy valyutaning qimmatlashuvini bildiradi. Agarda, dollarga 
nisbatan so’m qadrsizlansa, dollar so’mga nisbatan qimmatlashadi. 

---

 
202 
 
Qayd  etilgan  valyuta  kursi  -  bu,  xorijiy  valyutada  ifodalangan,  davlat 
tomonidan  rasmiy  o’rnatilgan  milliy  pul  birligining  bahosi  bo’lib,  unga  valyuta 
bozorida talab va taklifning o’zgarishi ta’sir qilmaydi. 
Kayd  qilingan  valyuta  kursi  tizimi  tarafdorlari  ta’kidlaydilarki,  undan 
foydalanish  xalqaro  savdo  va  moliya  bilan  borliq  bo’lgan  taxlika  va  noaniqlikni 
kamaytiradi.  Qayd  qilingan  valyuta  kurslarini  qo’llash  o’zaro  foydali  savdo  va 
moliyaviy operatsiyalar hajmini kengaytirishga olib keladi. Ammo, qayd qilingan 
valyuta  kurslari  tizimining  hayotga  layoqatliligi  o’zaro  aloqalar  jarayondagi  ikki 
sharoitga bog’liq: 
-zaxiralarning mavjudligi; 
-o’z  hajmi  bo’yicha  sezilarsiz  kamyoblik  yoki  to’lov  balansi  aktivlarining 
tasodifiy  vujudga  kelishi.  Katta  va  doimiy  kamyobliklar  mamlakat  zaxiralarini 
yo’qqa chiqarishi mumkin. 
Xulosa  qilib  aytganda,  valyuta  kurslarining  talab  va  taklif  ta’siri  ostida 
shakllanish  darajasi,  o’z-o’zicha  kurslar  o’rtasidagi  nisbatlarga  ta’sir  etuvchi  real 
jarayonlarni  aniqlab  bera  olmaydi.  Chet  el  valyutalariga  talab  va  taklifga,  demak, 
valyuta  kurslariga  mamlakatdagi  ham  ichki  va  xam  tashqi  iqtisodiy  munosabatlar 
majmui bevosita yoki bilvosita ta’sir ko’rsatadi.