|
O`zbekiston Respublikasi
№
|
-viloyat maʼlumoti
|
-viloyat maʼlumoti
|
-viloyat maʼlumoti
|
-Respublika maʼlumoti
|
|
Sirdaryo
|
Xorazm
|
Andijon
|
O`zbekiston Respublikasi
|
1
|
131,8
|
107,1
|
110,1
|
132,1
|
2
|
201,6
|
142,6
|
171,4
|
197,3
|
3
|
265,7
|
205,4
|
241,4
|
294,8
|
4
|
354,0
|
266,2
|
295,1
|
385,0
|
5
|
437,6
|
339,9
|
346,1
|
474,0
|
6
|
578,9
|
412,4
|
475,2
|
608,5
|
7
|
790,8
|
547,8
|
632,4
|
797,5
|
8
|
946,6
|
697,6
|
808,6
|
1 049,2
|
9
|
1 140,9
|
827,2
|
901,3
|
1 427,3
|
10
|
1 354,6
|
992,1
|
1 117,0
|
1 778,2
|
11
|
2 342,0
|
1 826,7
|
1 722,7
|
2 763,7
|
12
|
3 237,8
|
2 396,5
|
2 295,9
|
3 518,6
|
13
|
3 941,0
|
2 920,1
|
2 787,2
|
4 285,2
|
14
|
4 552,1
|
3 484,3
|
3 566,7
|
5 069,3
|
15
|
5 341,8
|
4 302,7
|
4 193,1
|
6 074,2
|
16
|
6 477,3
|
5 164,3
|
4 824,7
|
7 072,2
|
17
|
7 605,2
|
5 867,0
|
5 488,0
|
8 020,1
|
18
|
8 399,8
|
6 705,4
|
6 612,8
|
9 802,1
|
19
|
10 443,8
|
8 777,2
|
8 931,1
|
12 887,7
|
20
|
14 257,5
|
10 394,4
|
10 913,4
|
15 764,9
|
21
|
15 145,6
|
11 419,7
|
12 139,0
|
17 591,5
|
22
|
17 915,7
|
14 093,5
|
13 596,2
|
21 039,3
|
Xususan EKKU da nomaʼlum parametrlarni topish uchun keltirilgan sistemasi 4 ta o‘zgaruvchi uchun quyidagicha ko‘rinishni oladi:
Natijada -nomaʼlum parametrlarga bog‘liq bo‘lgan 4 o‘zgaruvchili 4 ta chiziqli algebraik tenglamalar sistemasiga ega bo‘lamiz. Ushbu sistemani ixtiyoriy maʼlum usulda (Gauss, Kramer, Jordano-Gauss va hokazo) yechimini topamiz. Hisoblashlarni excel dasturlar paketida amalga oshirish mumkin.
Yordamchi hisolash jadvalini to‘ldiramiz:
Yordamchi jadval asosida tuzilgan 4 o‘zgaruvchili chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini Kramer usulida Excel dasturlar paketi determinantni hisoblash komandasi orqali hisoblaymiz.
Natijada quyidagicha ko‘p o‘lchovli regressiya tenglamasiga ega bo‘ldik:
Ushbu jarayon Excei dasturlar paketida avtomatlashtirilgan, olgan natijalarimizni dastur bo‘yicha hisoblash natijalari bilan taqqoslaymiz. Buning uchun quyidagicha amallar ketma-ketligini bajaramiz:
Natijada bir vaqtning o‘zida bizga zarur bo‘lgan bir qancha maʼlumotlarni olish imkoniyatiga ega
Olingan natijalardan ko‘rinadiki regressiya tenglamasi parametrlari ahamiyatliligini tekshirish uchun zarur bo‘lgan t-alomatning hisoblangan qiymatlari:
-1,052050075
0,88345048
2,986644283
3,572946835
Ushbu koeffitsiyentlar ahamiyatlilig darajasi va erkinlik darajalari soni
n-h=22-4=18-larga ko‘ra Styudent taqsimoti (yoki t-taqsimot) jadvalidan topilgan t-alomatning jadval qiymati bilan taqqoslanadi. Agar xisoblangan qiymatlar jadval qiymatdan katta bo‘lsa, u holda regressiya tenglamasi koeffitsiyentlari ahamiyatli hisoblanadi.
Bizning holda
Regressiya tenglamasi to‘laligicha ahamiyatli ekanligini tekshirish uchun esa Fisher F-alomatidan foydalanamiz, buning uchun hisoblangan Fisher koeffitsiyenti bilan, jadval orqali topilgan Fisher koeffitsiyentini taqqoslaymiz.
F=6833,056314
Bu yerda - kuzatishlar soni, h – baholanayotgan parametrlar soni.
Ushbu statistika Fisher-Snedokkor taqsimotiga ega boʻladi. Fisher-Snedokkor taqsimoti jadvalidan F –kriteriyaning kritik qiymati Fkr ni ahamiyatlilik darajasi (asosan 0.05 ga teng deb olinadi) va ikkita erkinlik darajalari va orqali topiladi.
Xulosa
Men bu mustaqil ish davomida ko’p o’lchovli regressiya tenglamasini o’rgandim.
Ikki o‘zgaruvchili regressiya tenglamasining tabiiy umumlashmasi bo‘lib, ko‘p o‘lchovli regressiya modeli hisoblanadi:
, i=1;n..
Bu yerda – i-kuzatish uchun natijaviy belgi qiymatlari (bog‘liq o‘zgaruvchi);
- j-faktorning (j=1;m) (erkli o‘zgaruvchi yoki tushuntiruvchi o‘zgaruvchi) i-kuzatishdagi qiymati i=1;n;
–i-kuzatish uchun natijaviy belgining tasodifiy tashkill etuvchisi;
– ozod had bo‘lib, formal jihatdan y ni bo‘lgandagi o‘rta qiymatini bildiradi;
- j-faktor (j=1;m) oldidagi regressiyaning “toza” koeffitsiyenti. Ushbu koeffitsiyent boshqa faktorlar o‘zlarining o‘rta qiymatlarida fiksirlanganlik sharti ostida j-faktor o‘zining o‘lchov birligida bir birlikka o‘zgarganda natijaviy belgi y – ni o‘zining o‘lchov birligida o‘rta hisobda qancha birlikka o‘zgarishini anglatadi.
2000 yildan 2021 yilgacha bo‘lgan muddatda Aholi jon boshiga to‘g‘ri kelgan yalpi ichki mahsulot haqida maʼlumotlardan foydalanib hisob-kitoblarni amalga oshirdim.
Hisoblashlarni excel dasturlar paketida amalga oshirdim.
Yordamchi hisolash jadvallarini to’ldirdim.
regressiya tenglamasi parametrlari ahamiyatliligini tekshirish uchun zarur bo‘lgan t-alomatning hisoblangan qiymatlari shunday chiqdi:
-1,052050075 0,88345048 2,986644283 3,572946835
Regressiya tenglamasi to‘laligicha ahamiyatli ekanligini tekshirish uchun esa Fisher F-alomatidan foydalandik, buning uchun hisoblangan Fisher koeffitsiyenti bilan, jadval orqali topilgan Fisher koeffitsiyentini taqqosladik.
Bo‘lgani uchun regressiya tenglamasi statistic ahamiyatli hisoblanadi va ushbu tenglamani bashorat qilishda, statistic tahlilda ishlatish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
