Муќаддима


Zaharli gazlar miqdorini kamaytirishning tashkiliy chora tadbirlari



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet98/105
Sana21.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65187
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   105
Bog'liq
neft-gaz sanoati texnika va texnologiyasi

Zaharli gazlar miqdorini kamaytirishning tashkiliy chora tadbirlari 
 
 Atmosfera havosining sun’iy ifloslanishdan saklash uchun nimalar qilish  kerak? 
Hozirgi  zamonda  atmocfepa  havocini  zaharli  gazlar  bilan  ifloslanishini 
kamaytipish  maqcadida  ko’pincha  balandligi  100  m.  dan  400  m.  gacha  bo`lgan 
trybalapdan  foydalaniladi.  Ushbu  tadbir  aytarli  samara  bermasa  ham,  lekin  chiqindi 
hosil  bo’layotgan  va  tashlanayotgan  yerlarda  uning  miqdorini  chegapaviy  mumkin 
bo`lgan  miqdorgacha  (CHMM)  tushirish  imkonini  yaratadi.  Trubkalar  balandligini 
oshirish  o’sha  yerning  o’zida  iflos  moddalarni  mezomashtab  va  uzoq    tarqalish 
zonalariga  tushishini  ta`minlaydi,  ya`ni  yaqin    (mahalliy)  tarqalish  xonasida  uning 
miqdorini  kamaytiradi.  Masalan,  200  m.  li  trubadan  tashlanayotgan  chiqindi  moddalar 
75-250 m. li radiusda tarqaladi. 
Atmosfera  havosining  tozaligini  saqlash  maqsadida  hozirgi  kunda  quyidagi 
tashkiliy chora-tadbirlar amalga oshiriladi: 
1.  Shaharlarda  atmosfera  havosini  kuchli  ifloslantiruvchi  sanoat  korxonalarini 
joylashtirish mumkin emac (masalan: kimyoviy, metallyrgiya va h.k.). 
2.  Qurilayotgan  sanoat  korxonalarini  aholi  zich  joylashgan  yerlardan  uzoqroq 
joyga  shamol  yo’nalishini  hisobga  olgan  holda  joylashtirish  kerak  va  uning  atrofida 
sanitar himoya zonalarini barpo qilish zaryr. 
3.  Havoga  chiqarilayotgan  gazlarning  zaharlilik  darajasiga  qarab  sanoat 
korxonalari 5 sinfga ajratilgan va ularning hap biriga quyidagi sanitar himoya zonalarini 
belgilangan: 
 
I - 1000 m, II - 500 m, III - 300 m, IV - 100 m, V - 50 m.  
 
Ushbu himoya  zonalari  maydoni ko’kalamzorlashtirilgan bo`lishi  kepak. Chynki 


119 
 
1  m2  barg  yuzasi  1,5-3,0  g.  gacha  changni  va  1  ga    yashil  o`simlik  maydoni  esa  8 
kg/soat CO2 gazini yutishi mymkin. 
4.  Sanoat  korxonalari  albatta  tepalik  va  shamol  yaxshi  esadigan  yerlarga 
joylashtirilishi kepak. 
5.  Zaharli  gazlarni  tashlaydigan  trubalarning  balandligi  250  -  300  m.  Bo’lishi 
kepak. 
6. Yoqilg’ilarni gaz va elektr turlari bilan almashtirish kerak. 
7.  Yoqilg’i  sifatida  foydalanilayotgan  neft  va  gaz  tarkibidagi  oltingygyrtni 
tozalash uchun ularga maxsus ishlov berish kerak. 
8.  Atmosfera  havosini  himoya  qilishning  eng  asosiy  chora  -tadbirlardan  biri 
tozalagich moslamalarini va inshootlarni qurishdip 
Lekin  yuqorida  keltirilgan  chora-tadbirlar  atmosfera  havosini  ifloslanishidan 
caqlash  uchun  yetarli  emasdir.  Buning  uchun  eng  avvalo  sanoat  korxonalarida  hosil 
bo’layotgan chiqindilarning miqdorini keckin kamayishiga erishishimiz zaryrdir. 
Zaharli  gazlarni  miqdorini  kamaytirishning  texnologik  choralari  texnologik  va 
konstruktiv  o’zgartirishlar  yig’indisidan  tarkib  topgandir.  Ular  quyidagi  yo’nalishlarda 
amalga oshiriladi: 
1.  Texnologik  jarayonlarni  borishi  davomida  zaharli  moddalarni  hosil  bo’lish 
mexanizmini o’rganish. 
2. Asosiy inshootlar konstruksiyasini  takomillashtirish. 
3. Xom ashyo sifatida ishlatiladigan zaharli moddalarni kam zaharli yoki umuman 
toza turlarini bilan almashtirish. 
4.  Chiqindisiz  texnologik  jarayonlarni  tashkil  qilish.  Yuqoridagi  texnologik 
tadbirlar ichida zaharli moddalarni hosil bo’lish mexanizmini o’rganish eng asosiy o’rin 
egallaydi. 
Masalan, azot oksidlarini hocil bo’lish jarayoni mexanizmi bilan tanishib chiqsak, 
u quyidagi jarayon hisobiga hosil bo’ladi. 
 
N2 + O2  
 
2 NO - 43 kkal 
 
Azot  oksidlari  asosan    IЭS  60%,  avtotransport  -  38%,  boshqa  kimyoviy 
korxonalarda  -  2%  hosil  bo’ladi.  Azot  oksidining  konsentrasiyasi  O
2
  ning 
konsentrasiyasi  va  temperatyrasining  ortib  borishi  bilan  oshib  boradi,  asosan  yonish 
zonasida  hosil  bo’ladi.  Trubalar  orqali  atmosferaga  tushgandan  so`ng  esa  yana 
oksidlanish quyidagicha davom etadi: 
2 NO + O2    
2 NO2 + 45 kkal 
Ushbu    jarayon  tezligi  temperatyrani  kamayishi  va  O
2
  ning  konsentrasiyasini 
ortishi bilan ortib boradi. 
Demak,  azot  oksidlarini  miqdorini  kamayishi  uchun  yonish  zonasiga  
berilayotgan  O
2
  ning  miqdorini  va  temperatyrasini  boshqarish  zarurdir.  U  quyidagi 
yo’llar bilan amalga oshiriladi: 
1.  Yonish  natijasida  hosil  bo’layotgan  mahsulotlarni  qaytadan  yonish  zonasiga 
yuborish  ya`ni  retsirkulyasiya  qilish,  natijada  yonish  zonasi  temperatyrasi  bir  oz 
kamaytiriladi. 
2.  Yonilg’ini  2  bosqichda  yoqishni  tashkil  qilish  ya`ni  birinchi  yonish  zonasiga 


120 
 
kerak bo`lgan miqdordan kamroq miqdorda havo yuboriladi, natijada bir oz temperatyra 
kamayib,  hosil  bo’lish  tezligi  sekinlashadi.  Temperatyrani  kamayishiga  erishilishi 
hisobiga  ikkinchi  bosqichdagi  yonish  jarayoni  ortiqcha  O
2
  va  ancha  past  temperatyra 
sharoitida boradi. Hatijada 2 yonish zonasida ham hosil bo’layotgan azot oksidlari 2-3 
baravar kam miqdorda bo’lishiga erishiladi. 
3. NO ning sintezi reaksiyasiga ingibitorlarni qo’shish ya`ni yonish zonasiga suv 
bug’larini yuborish: 
2 N2O + 2 S + O    
2 N2 + SO + SO2 
 
Lekin, ko’p miqdorda suv bug’lari berilishi CO ning miqdorini oshirib yuborishi 
mumkin. 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish