Mirzo ulugbek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti

Majburiy nurlanish.

• Faraz qilaylik, atom yuqori m –holatda turgan bo‘lsin va muhitga spontan nurlanish chastotasiga teng tashqi elektromagnit nurlanish ta’sir qilayotgan bo‘lsin (4 - rasm). Bu ikki nurlanish chastotalari o‘zaro teng bo‘lganligi tufayli, muhitga tashqi tushayotgan nurlanish atomni ga o‘tishga chaqiradi. Buning natijasida o‘tish energiyasiga teng elektromagnit nurlanish hosil bo‘ladi va tushuvchi (majburlovchi) nurga qo‘shiladi. Bunday hodisa majburiy nurlanish deyiladi.
• 4-rasm

•  

Majburiy va spontan nurlanish o‘rtasida sezilarli farq bor. Spontan nurlanishda har bir atom boshqa atomlar chiqargan elektromagnit nurlanish to‘lqini fazasi bilan bog‘lanmagan nur chiqaradi va bu nurlanishlar tartibsiz ravishda turli yo‘nalishlarda tarqaladi. Majburiy nurlanishda har bir atomning o‘tishidan hosil bo‘lgan elektromagnit to‘lqini fazasi va chastotasi tushuvchi (majburlovchi) nur faza va chastotasi bilan mos keladi hamda ular tushuvchi nurga qo‘shilib, uning tarqalish yo‘nalishi bo‘yicha tarqaladi.

Majburiy nurlanish.

• Demak, majburiy nurlanish jarayoni tashqi yorug‘lik energiyasiga bog‘liq bo‘lib, vaqt birligi ichida majburiy nurlanish ehtimolligi: = 1.5 ifoda orqali aniqlanadi. Bu yerda – majburiy nurlanish ehtimolligi.
• Yuqorida keltirilgan formulalardagi , va lar Eynshteyn koeffitsientlari deb ataladi. Ular tashqi sharoitga (temperatura, bosim, yorug‘lik intensivligiga va h.k.) bog‘liq emas. Ular ikki energetik holat o‘rtasida electron o‘tishlarning ehtimolligiga proporsional koeffitsientlardir.
• A.Eynshteyn termodinamika qonunlaridan foydalanib, , va koeffitsientlarning o‘zaro bog‘liqligini va ularning qiymatlarini aniqlagan. Shuni ta’kidlash kerakki, absolyut qora jismning nurlanishi nazariyasida = ekanligi isbot qilingan.

•  

Majburiy nurlanish.
E’tiboringiz uchun rahmat