Mikroprotsessor va kompyuter texnikasi asoslari

                           Tizimli plata turlari 
        Hozirgi  vaqtda  undan  ortiq  firmalar  katta  miqdordagi  turli  xil  tizimli  platalarni  ishlab 
chiqarmoqda, ular konstruktiv tomondan ham, ularni qo`llab quvvatlaydigan  mikroprosessor 
tili buyicha ham, ularni ishlash taktli chastotasi bo`yicha ham, ishchi kuchlanishlarni kattaligi 
bo`yicha  ham  farq  qiladi.Demak,  qo`llaydigan  mikroprosessorlar  turlari  bo`yicha  TP  ni 
quyidagi guruhlarga bo`lish mumkin: 
•  8086,  8088  MP  lari  uchun  mo`ljallangan  platalar  yangi  kompyuterlarda  o`n  yildan  ortiq 
vaqtdan beri qo`llanilmaydi, lekin qaerdadir ularni holi ham tolish mumkin; 
•  80286  MP  lari  uchun  platalar  —  ular  ham  еskirdi,  lekin  ba`zi  kompyuterlarda  holi  ham 
ishlatilmoqda (80386 va undan yuqori MP lar uchun yaroqsizdir); 
•  80386  va  80486  mikroprosessorlari  uchun  platalar  —  hozir  ham  mos  SHK  larda 
ishlatilmoqda, lekin shuni inobatga olish kerakki, 80386     MP li kompyuterlarda o`rnatilgan 
tizimli  platalar  ko`pincha  80486  MP  da  o`rnatish  uchun  yaroqsizdir,  80486  MP  li 
kompyuterlarda  o`rnatilganlari  ko`pincha  Pentium  MP  larida  o`rnatish  uchun  yaroqsizdir 
(mos  ravishda  o`zgartirishda  (up-grate)  MP  ni  almashtirganda  tizimli  platani  ham 
almashtirishga  to`g`ri  keladi  —  bu  sezilarli  qimmatroqdir);  bu  gURO`hdagi  platalardan 
ba`zilari  qo`shimcha  Over  Drive  MP  ni  o`rnatish  imkonini  beradi,  bu  еsa  asosiy 
mikroprosessor  tavsiflarini  Pentium  MP  larining  tavsiflari  darajasigacha  kengaytiradi.Bu 
guruhdagi  juda  yuqori  sifatli  tizimli  platalarni  quyidagi  firmalar  chiqarmoqdalar:  IBM, 
Compaq,  Intel,  ASUStek,  Mylex  Corp.,  FIC,  Giga  Byte,  Micronic  Computers,  Advenced 
Integration Research va b.; 
•  Pentium  MMX  i  Pentium  Pro  MP  lari  uchun  platalar,  u  Pentium  va  Pentium  Pro  MP 
larining  platalaridan,  ikkita  alohida  manba  kuchlanishlari  (2,8  V  va  3,3  V)  bilan, 
o`zgartirilgan  processorli  raz`yomning  borligi  bilan  (shu  bilan  birga,  Pentium  MMX 
mikroprosessori  uchun  u  Pentium  II  mikroprosessorinikiga  qaraganda  boshqacharoq)  va 
MMX ni qo`llovchi maxsus BIOS mikrosxemasining borligi bilan farq qiladi. 
    Hozirdayoq bu  gURO`hning  o`ndan ortiqtizimli  platalari  ishlab  chiqilgan (Intel  firmasini 
platalari: TS430NX, TE430VX, CU430HX, NV430VX; ASUS TX97-X, FIC RAK-2110 va 
b.);  Rossiyada  Pentium  MMX  MP  lari  Intel  firmasining  TS430NX  platasi  (jargO’nli  koni 
TUCSON), SOYO Computer Inc firmasining SY-ST, 5V va 5E platalari bor. 

---

133 
 
     Pentium  II  mikroprosessorlari  uchun  Intel  firmasi  tomonidan  440  LX  AGP  (Accelerated 
Graphics Port) mikrosxemalari to`plani (chipset) ishlab chiqilgan: 
    — AL440LX — uy va ofis kompyuterlari uchun universal platalar; 
    — NX440LX — korporativ SHKlar uchun yuqori integrallashgan platalar; 
    — DK440LX — ikkita processorli konfiguraciey tizimli platalar. 
     SOYO  Computer  Inc  firmasi  tomonidan  Pentium  II  MP  lari  uchun  Intel  82440FX 
mikrosxemasi asosida SY-GKA tizimli platasi taklif qilinadi. 
     TS430NX  tizimli  platasining  asosiy  komponentalari,  ularning  joylashishi  rasmda 
ko`rsatilgan. 
      1.  Tovush  adapterining  intefal  sxemasi  Yamaha  OPLU-ML  —  tovushni  jadvalli  sintez 
qilishni qo`llovchi tovushli harita Wawe Table. 
    2. Tovush adapterining  integral sxemasi Yamaha OPL3-SA — tovushni raqamli chastota 
— modulyaciyalangan sintezni qo`llovchi tovushli kartasi. 
    3. CD-ROM audio chiqishi. 
    4. Tashqi tovushli adapterni ulash uchun raz`yom. 
    5. Telefon liniyasini ulash uchun raz`yom. 
    6. Stereoadapterning audio integral sxemasi. 
    7. SHK ning orqa panelidagi kiritish-chiqarish raz`yomlari. 
    8. COM2 ketma-ket porti. 
    9. Socket 7 tipidagi mikroprosessor raz`yoni. 
    10. 2-darajali kеsh-xotira (256 Kbayt). 
    11. Bosh plataning ta`minot raz`yoni (2 ta alohida manba kuchlanishi — 2,8 va 3,3 V). 
    12. Kuchlanish rostlagichi. 
    13. Juftlikka  va  xatoliklarni to`g`rilashga nazorat qilishni qo`llab quvvatlaydigan,  sig`imi 
128 Mbayt gacha bo`lgan asosiy xotira SIMM mikrosxemalari uchun raz`yomlar (slotlar). 
    14. Mikroprosessor shamollatgichini ulash uchun raz`yom. 
    15. Еgiluvchan disklar diskovodini ulash uchun raz`yom. 
    16. Mantiqni to`plash uchun nazoratchining Intel 430HX integral sxemasi. 
    17. Old panelning raz`yomlari. 
    18. Diskli interfeys IDE birlamchi kanalining raz`yoni. 
    19. Diskli interfeys IDE ikkilamchi kanalining raz`yoni. 
    20. SMOS tizimi uchun akkumulyator (shu jumladan haqiqiy vaqt soatlari uchun ham). 
    21. SHinalar nazoratchisining PCIҒICA IDE integral sxemasi. 
    22. Konfiguraciyali kashaklar (jamperlar) bloki. 
    23. Pezoеlekgrik tizimli radiokarnay. 
     24.  Еgiluvchan  disklar,  ketma-ket  va  parallel  port,  haqiqiy  vaqt  soatlarini  (taymerni), 
klaviatura  nazoratchisini  va  b.  interfeyslarni  qo`llab  quvvatlaydigan  kiritish-chiqarish 
nazoratchisining integral sxemasi (USB universal shinasi uchun). 
    25. Videoxotira — EDO tipidagi (2 Mbayt) grafika xotirasi. 
     26.  Videoharita  —  qator-qatorli  (rastrli)  va  uch  o`lchamli  grafikani  qo`llovchi  grafikli 
nazoratchi S3 VIRGE. 
    27. Kengaytirish shinasining ISA raz`yomlari. 
    28. Video bilan ishlashning tashqi adapterlari uchun raz`yom. 
    29. Lokal shina PCI kengaytmasining raz`yomlari.