Mikroorgnizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi roli

3- savol. Oltingugurt, fosfor, temir aylanishida mikroorganizmlarning roli
Fosfor aylanishi. Tuproqda oqsil moddalar va lipoidlar tarkibida fosfor ko’p bo’ladi. Organik moddalar chirib parchalanganda fosfor kislotasi hosil bo’lib, tuproqdagi kaliy, magniy, temir tuzlari bilan birikadi. Bu birikmani o’simlik o’zlashtiradigan-eriydigan holatga fosfor mikroblari keltiradi. Bunda nitrifikasiyalovchi, oltingugurt, tion bakteriyalari qatnashadi.
Fosfor mikrobalarining toza kulturasidan bakterial o’g’it – fosfobakterin tayyorlashda foydalaniladi. (Bas.megaterium var phosphaticum). Ular organik fosforni mineralizasiya qilib, o’simliklarning fosforli oziqlanishini yaxshilaydi
Oltingugurt almashinishi. Oltingugurt hayvon va o’simlik oqsilining, ko’pchilik organik va anorganik birikmalarning asosiy qismidir. Tuproqqa o’simlik va hayvon qoldiqlari bilan tushadi. Qoldiqlar parchalanganda, oltingugurt vodorod sulfid shaklida ajralib chiqadi. Vodorod sulfid oltingugurtli bakteriyalar ishtirokida oksidlanib sulfat kislotasi va suv hosil qiladi.
2H₂S + O₂ – 2H₂O + 2S + 532,1; 2S + 3O₂ + 2H₂O – 2H₂SO₄ + 1231,9
Oltingugurt to’plovchi bakteriyalar autotroflar bo’lib, oltingugurt ular uchun oziq modda hisoblanadi. Ular tuproqda, botqoqli joylarda, ko’l suvlarida, ayniqsa oltingugurtli buloq suvlarida ko’p uchraydi.
Temir birikmalarining almashinishi. Temir eritrositlarda gemoglabin oqsili tarkibiga kiradi. Odam va hayvonlarning nafas olishida muhim ahamiyatga ega. Temir bakteriyalari Leptothrix, Crenotrix, Chlamydothrix va h.k. o’z hujayrasida temirni oksidlab, tanasining sirtida to’playdi. Temir bakteriyalari konlarda, katta hovuzlarda, temir birikmalari bor buloqlarda uchraydi. Bu bakteriyalar ko’p to’plangan joyda to’q qizil rangda shilimshiq parda hosil bo’ladi.


Nazorat savollari:
1. Mikroorganizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi rolini ayting
2. Tabiatda azot aylanishini mohiyatini ayting?
3. Uglerod aylanishining yengil sanoatda ahamiyati?
4. Tabiatda oltingugurt, fosfor, temir aylanishini tushuntiring.