Mikrobiologiya

295
MIKROBIOLOGIK TEKSHIRISH
TEKSHIRISH UCHUN MATERIAL
1. Birlamchi davrda — qattiq shankrdan material.
2. Rozeola, papula, vezikuladan material (ikkilamchi davrda).
3. Qon (ikkilamchi, uchinchi va to‘rtinchi davrda).
Tekshirish  materialini  to‘plash
Kirish darvozasi oldida qattiq shankrdan hosil bo‘lgan yara fiziologik
eritmaga namlangan paxta yoki doka bilan artiladi va yara ichidagi
material steril piðetkada olinadi. Agar suyuqlik yaxshi ajralmasa, yara
atrofi  pinset  yordamida  biroz  eziladi.  Piðetkada  olingan  suyuqlik
yog‘sizlantirilgan buyum oynachasiga tomiziladi va mikroskop ostida
tekshiriladi (ish rezina qo‘lqop kiygan holda olib boriladi).
Rozeola, vezikula,
Steril piðetka  yoki  paxtali  tampon
papuladan material.
yordamida   olinadi.   Surtma  preparat tay-
yorlanadi va mikroskop ostida tekshiriladi.
Qon
Bilak  venasidan 4—7 ml  olinadi.  Qon
zardobi  ajratib  olinadi  va  serologik reak-
siya  qo‘yiladi.
Asosiy  tekshirish  usullari
1. Mikroskopik.
2. Serologik:  a) Vasserman  reaksiyasi  (komplement  bog‘lanish
reaksiyasi);
b) cho‘kma reaksiyasi.
3. Òreponemalarni immobilizatsiya reaksiyasi.
4. Immunofluoressensiya usuli.
Mikroskopik  usul
Yara, rozeola, vazikula, papuladan olingan materiallar bir necha
usulda tekshiriladi:
1-usul. Qorong‘ilashtirilgan mikroskopik maydonda tekshirish. Olingan
tekshirish materiali yog‘sizlantirilgan buyum oynachasi ustiga tomiziladi
va ustiga yopqich oynacha yopiladi. Mikroskopning qorong‘ilashtirilgan
maydonida (40x obyektiv, 10x okular) tekshiriladi. Qorong‘i maydonda
rangsiz, harakatlanayotgan, ingichka, buramali qo‘zg‘atuvchilar ko‘rinadi.
2-usul. Òekshirish materialidan surtma preparat tayyorlanadi va
Romanovskiy—Gimza usulida bo‘yaladi, mikroskop ostida tekshiriladi.
Zaxm qo‘zg‘atuvchilari och pushti rangda bo‘yaladi.
3-usul. Levaditi usuli. Olingan tekshirish materiali kumush bilan
aralashtirilib surtma preparat tayyorlanadi va mikroskop ostida tekshi-
riladi.  Preparatda  treponemalar  qora  spiralsimon  bo‘lib  ko‘rinadi,
ko‘rilayotgan maydon esa oq rangda bo‘ladi.

296
Serologik  usul
Vasserman reaksiyasi. Bu reaksiya komplement bog‘lanish reaksiyasi
asosida olib boriladi. Vasserman reaksiyasi boshqa reaksiyalardan
nospetsifik antigen qo‘llanilishi bilan farqlanadi. Masalan, kardio-
antigen — buqa yuragidan tayyorlangan yog‘li ekstrakt bo‘ladi. Mana
shu nospetsifik antigenga sezgir bo‘lgan nospetsifik antitelolarni reaginlar
deyiladi. Nospetsifik antigen bilan boradigan reaksiya bemor qon zardobi
tarkibidagi  globulin  miqdorining  ortishi  va  dispersiya  darajasining
o‘zgarishi sababli yuzaga keladi. Globulinlar yog‘li ekstraktlar bilan
birikadi va komplement bilan bog‘lanib kompleks hosil qiladi. Shuning
uchun ham gemolitik sistemada gemoliz bo‘lmaydi. Gemolizning sodir
bo‘lmasligi reaksiya musbatligidan dalolat beradi, ya’ni «zaxm», deb
tashxis qo‘yishiga asos beradi. Serologik reaksiyalarni qo‘yishda, bundan
tashqari treponema va kultural to‘qimalardan ajratib olingan spetsifik
antigenlarni ham qo‘llash lozim (30-jadval).
30-jadval
Vasserman reaksiyasini qo‘yish
l
m
,
r
a
lt
n
e
y
i
d
e
r
g
n
I
r
a
l
a
k
r
i
b
o
r
P
1
2
3
)
t
a
r
o
z
a
n
(
4
n
a
g
n
a
l
a
y
i
s
t
a
v
it
k
a
n
I
.
1
b
o
d
r
a
z
n
a
g
t
o
y
a
li
r
i
h
s
k
e
t
1
,
0
1
,
0
1
,
0
1
,
0
a
m
ti
r
e
k
i
g
o
l
o
i
z
i
F
.
2
4
,
0
4
,
0
4
,
0
9
,
0
n
a
g
li
r
it
l
u
y
u
s
a
h
c
i
y
‘
o
b
r
ti
T
.
3
i
s
a
y
i
r
e
s
n
e
g
it
n
a
-
1
5
,
0
—
—
—
n
a
g
li
r
it
l
u
y
u
s
a
h
c
i
y
‘
o
b
r
ti
T
.
4
i
s
a
y
i
r
e
s
n
e
g
it
n
a
-
2
—
5
,
0
—
—
n
a
g
li
r
it
l
u
y
u
s
a
h
c
i
y
‘
o
b
r
ti
T
.
5
i
s
a
y
i
r
e
s
n
e
g
it
n
a
-
3
—
—
5
,
0
—
t
n
e
m
e
l
p
m
o
K
.
6
5
,
0
5
,
0
5
,
0
5
,
0
i
d
a
li
r
i
d
l
o
q
a
g
t
a
o
s
1
a
d
t
a
t
s
o
m
r
e
T
n
a
g
n
a
l
a
y
i
s
t
a
z
il
i
b
i
s
n
e
S
a
m
e
t
s
i
s
k
it
il
o
m
e
g
1
—
—
1
i
d
a
li
r
i
d
l
o
q
a
g
a
q
i
q
a
d
0
4
—
0
3
a
d
t
a
t
s
o
m
r
e
T
a
ji
t
a
N
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
—
i
d
a
li
y
e
d
t
a
b
s
u
m
a
y
i
s
k
a
e
R

297
E s l a t m a :   1)  «++++»  gemolizning  to‘liq  bo‘lmasligi;
«–» to‘liq gemolizga uchrashi;
2) 1-nospetsifik antigen (buqa yuragining yog‘li
 
fraksiyasi);
3)  2  va  3-antigenlar  treponema  kulturasidan
olingan spetsifik antigenlardir.
Cho‘kma reaksiyasi. 1. Qon reaksiyasi. Bemor qon zardobi 56°C
haroratda 30 daqiqa inaktivatsiya qilinadi. Antigenga (buqa yuragining
yog‘li ekstrakti) 0,6 % xolesterin qo‘shiladi. Bu reaksiyaning sezgirligini
oshiradi (31-jadval).
31-jadval
Qon reaksiyasini qo‘yish
N a t i j a :  pretsepitatsiya yuzaga kelsa, reaksiya musbat deyiladi.
2. Zaks—Vitebskiy reaksiyasi (sitoxolesterin cho‘kma reaksiyasi). Bu
reaksiya qon reaksiyasiga o‘xshash. Pretsepitatsiyani tezroq yuzaga keltirish
uchun bunga yanada konsentrlangan xolesterinlik antigen qo‘shiladi.
Òreponemalarni immobilizatsiyalash reaksiyasi. Zaxm diagnostika-
sida spetsifik reaksiya hisoblanadi.
Òreponemalarni  immobilizatsiya  reaksiyasi  spetsifik  reaksiya
hisoblanadi. Hozirgi vaqtda bu reaksiyaning aniq uslubi ishlab chiqilgan.
T.pallidum bilan zararlangan quyon tuxumdoni maydalanib tayyor-
langan aralashmada qo‘zg‘atuvchilar harakatchanligini saqlab qolish
uchun u maxsus oziqa muhitiga solinadi. Probirkaga 1,7 ml miqdorda
treponema  to‘qimasi  aralashmasi,  0,2  ml  hajmda  tekshirilayotgan
zardob, 0,1 ml yangi komplement olinadi.
Bu reaksiya probirkalarda olib boriladi. Birinchi nazorat probirkasiga
tekshirilayotgan bemor qon zardobi o‘rniga sog‘lom odamning qon
l
m
,
r
a
lt
n
e
y
i
d
e
r
g
n
I
r
a
l
a
k
r
i
b
o
r
P
a
b
i
rj
a
t
i
n
e
g
it
n
a
t
a
r
o
z
a
n
n
e
g
it
n
A
5
2
1
0
,
0
;
5
2
0
,
0
;
5
0
,
0
5
2
1
0
,
0
;
5
2
0
,
0
;
5
0
,
0
b
o
d
r
a
z
n
a
g
t
o
y
a
li
r
i
h
s
k
e
T
5
1
,
0
;
5
1
,
0
;
5
1
,
0
—
—
—
a
m
ti
r
e
k
i
g
o
l
o
i
z
i
F
—
—
—
5
1
,
0
;
5
1
,
0
;
5
1
,
0
i
d
a
li
t
a
q
y
a
h
c
a
g
a
q
i
q
a
d
3
a
m
ti
r
e
k
i
g
o
l
o
i
z
i
F
5
,
0
;
5
,
0
;
1
,
0
5
,
0
;
5
,
0
;
0
,
1
i
d
a
li
t
a
q
y
a
h
C

298
zardobi  qo‘shiladi;  ikkinchi  nazorat  probirkasiga  dengiz  cho‘ch-
qachasining  inaktivatsiya  qilingan  qon  zardobi  qo‘shiladi. Barcha
probirkalar  gazlar  aralashmasi  bilan  to‘ldirilgan  (1  hajm  karbonat
kislota va 19 hajm azot) eksikator yoki anaerostatda qoldiriladi va
35°C haroratlik termostatga solinadi. So‘ng tekshirish materiali buyum
oynachasiga tomiziladi va spiroxetalar harakatchanligi qorong‘ilashgan
mikroskop  maydonida  o‘rganiladi.  Reaksiyaning  prinsiði  shundan
iboratki,  bemor  qon  zardobidagi  antitelo  ta’sirida  va  komplement
ishtirokida  zaxm  qo‘zg‘atuvchisi  harakatdan  to‘xtaydi.  Bunda
harakatdan to‘xtagan treponemalarning foizi aniqlanadi.
Agarda 50 % dan ortiqroq qo‘zg‘atuvchilar harakatdan to‘xtasa —
reaksiya musbat, 30—50 % gacha harakatdan to‘xtasa, kuchsiz musbat,
20 % dan kam harakatdan to‘xtasa, reaksiya manfiy deyiladi.
1. Zaxm  kasalligining turli davrlarida qanday tekshirish materiali
olib tekshiriladi?
2. Zaxm  diagnostikasida  qanday  laboratoriya  tekshirish  usullari
qo‘llaniladi?
3. Vasserman  reaksiyasini  qo‘yishda  qanday  antigenlardan  foy-
dalaniladi?
4.  Òreponemalarni  immobilizatsiya  qilish  reaksiyasida  qanday
ingrediyentlardan foydalaniladi?
5. Òreponemalarni  immobilizatsiya  reaksiyasining  natijasi  qanday
o‘qiladi?
38-bob. 
QAYTALAMA TIF QO‘ZG‘ATUVCHILARI
Qaytalama tif qo‘zg‘atuvchilari  Spirochetaceae oilasiga, Borre-
lia avlodiga  kiradi.
Infeksiya tashuvchisiga ko‘ra qaytalama tif epidemik qaytalama tif
(tashuvchisi bitlar) va endemik qaytalama tif  (tashuvchisi kanalar)
kabilarga bo‘linadi.
Qaytalama tif borreliyalari boshqa spiroxetalardan yirikligi, bura-
malari turlicha joylanishi, Romanovskiy—Gimza usulida bo‘yalganda,
binafsha rangda bo‘yalishi bilan farqlanadi.
Epidemik  qaytalama tif
Epidemik qaytalama tif qo‘zg‘atuvchisi 1868-yilda O. Obermayer
tomonidan aniqlangan.
Morfologiyasi. Obermayer borreliyalari spiralsimon iðga o‘xshash
bo‘lib, 5—8 buramadan iborat, buramalari turlicha joylashgan, uchlari
?
Nazorat  uchun  savollar

299
uchli, 10—18x0,3–0,5 mkm kattalikdadir. Harakatchan, spiroxetalarga
xos barcha to‘rt xilda bo‘lgan turda harakatlanadi.
Kultural  xossasi.  Zardob,  assit  suyuqligi,  to‘qima  yoki  hayvon
a’zolari qo‘shilgan sun’iy oziqa muhitlarida o‘sadi. Ular juda sekin,
7—12 kundan so‘ng, anaerob, 30—35°C haroratda va pH 7,2—7,4
bo‘lgan sharoitda o‘sadi. Suyuq oziqa muhitida ular jadal bo‘linib
ko‘payishlariga  qaramasdan,  muhit  tiniq  qoladi.  Keyingi  yillarda
borreliyalar tovuq embrionida ham o‘stirilmoqda.
Fermentativ xossasi. Borreliyalar fermentativ xossaga ega emas.
Òoksigenligi. Endotoksin ajratadi (to‘liq o‘rganilmagan).
Antigenligi. Kam o‘rganilgan.
Chidamliligi. Borreliyalar yuqori haroratga juda sezgir. 45—50°C
harorat ta’sirida 30 daqiqadan so‘ng, 0°C da bir kungacha saqlanadi.
Past haroratga ancha chidamli. Muzlatilganda bir necha oylab saqlanadi.
Quritilganda tez nobud bo‘ladi. Dezinfeksiyalovchi moddalar ta’sirida
bir necha daqiqadan so‘ng nobud bo‘ladi.
Patogenligi.  Tabiiy  sharoitda  hayvonlar  qaytalama  tif  bilan
kasallanmaydi.  Laboratoriya  hayvonlaridan  maymunlar,  oq  sich-
qonlar,  olmaxonlarga  Obermayer  borreliyalari  qiyinchilik  bilan
yuqadi.
Infeksiya manbai. Kasal odam infeksiya manbai hisoblanadi.
Òarqalish yo‘li. Òransmissiv yo‘l orqali, ya’ni yashashi davomida
(30—40  kun)  bitlar  orqali  tarqaladi.
Bemor qonini so‘rgan bitlar 5—7 kundan keyin zararli bo‘lib
hisoblanadi. Bu vaqt ichida spiroxetalar ichakdan gemolimfa yo‘liga
so‘riladi  va  u  yerda  to‘planadi.  Odam  qashinganda  bit  tanasini
shikastlaydi va uning gemolimfasini qashigan joyga kiritadi.
Patogenezi. 1874-yilda G. Minx, 1881-yili I. I. Mechnikov tajriba
sifatida bemor qonini o‘zlariga yuborib, qaytalama tif qo‘zg‘atuv-
chisini qonda aylanib yurishini isbotlab berganlar.
Organizmga kirgan borreliyalar limfa yo‘liga o‘tib makrofag siste-
masi hujayralarida ko‘payadi, so‘ngra qonga so‘riladi. Bemorda birinchi
kasallik xuruji, ya’ni isitma tutishi shundan keyin yuzaga keladi. Bemor
qonida antitelolar — spiroxetolizinlar to‘planadi, ular borreliyalarini
lizisga uchratadi. Qo‘zg‘atuvchilar tomonidan ajratilgan endotoksin
intoksikatsiyani — tana haroratini ko‘tarilishi va boshqa funksional
o‘zgarishlarni  yuzaga  keltiradi.  Òo‘qimalarning  chuqur    qismida
saqlanib  qolgan  borreliyalar  bo‘linib  ko‘payadi  va  organizmda
lizinlarga sezuvchan bo‘lmagan yangi avlod borreliyalarini hosil qiladi.
Bu borreliyalar qonga o‘tib, yangidan ikkinchi isitma tutishni yuzaga
keltiradi. Organizmda endi ana shu borreliyalarni lizisga uchratuvchi
lizinlar yuzaga keladi. Bunday isitma tutishlar bir necha marotaba

300
(3—5) takrorlanadi. Har bir keyingi isitma tutish oldingisidan qisqa
va  ular  orasidagi  vaqt  (apiraksiya)  uzoqroq  bo‘ladi.  Organizmdagi
barcha turdagi borreliyalar to‘liq lizisga uchragandan so‘ng tuzalish
yuzaga keladi.
Qaytalama tif bilan kasallangan bemorlardan favqulodda hodisa —
trombotsitobariya,  ya’ni  ichki  a’zo  kapillarlaridagi  spiroxetalarga
trombotsitlar shimilishi va natijada «spiroxet va trombotsit» agregati
yuzaga  kelishi  kuzatiladi.  Bu  agregat  shu  a’zoda  qon  aylanishini
buzilishiga olib keladi, borreliyalar esa harakatchanligini yo‘qotadi.
Immuniteti.  Spiroxetolizin,  agglutinin,  trombotsitobarin  kabi
antitelolar borligi bilan tavsiflanadi. Lekin ular turg‘un emas.
Profilaktikasi. Bitlarga qarshi kurashish, sanitar-gigiyenik sharoitni
yaxshilash. Maxsus profilaktikasi ishlab chiqilmagan.
Davosi. Òetratsiklin, penitsillin, levomitsetin va margumushdan
tayyorlangan  dorilar  beriladi.
1. Qaytalama tif borreliyalarining morfologik va kultural xossasini bayon
eting.
2.  Bemor qonida qaytalama tif borreliyalari aylanib yurishini kim
isbotlab bergan?
3. Qaytalama tifning yuqish mexanizmi va patogenezi qanday?
4. «Òrombotsitobariya» favqulodda hodisasi nima?
Endemik qaytalama tif
Endemik qaytalama tif kasalligini bir qancha turdagi borreliyalar
(B. persica, B.duttonii va b.) keltirib chiqaradi. B.duttoniini 1904-yili
R. Ross bemor qonidan ajratib olgan.
Morfologiyasi. Kana qo‘zg‘atadigan qaytalama tif borreliyalarining
morfologiyasi epidemik qaytalama tif qo‘zg‘atuvchisiga o‘xshashdir.
Kultural xossasi. B. duttonii maxsus oziqa muhitida o‘sishi mumkin.
Ular 30—35°C haroratda va pH 7,2–7,4 bo‘lgan anaerob sharoitda
o‘stiriladi.
Fermentativ xossasi. Aniqlanmagan.
Antigenligi. Borreliyalarning bir qancha variantlari mavjud bo‘lib,
ularni bir-biridan farqlash ishlarini olib borishda biologik usulni qo‘llash
yordam beradi.
Patogenligi. Ko‘pincha kemiruvchilar — sichqonlar, olmaxonlar,
qumsichqonlar kasallanadi. Laboratoriya hayvonlaridan dengiz cho‘ch-
qachasi,  kalamush,  oq  sichqonlar  sezgir.
?
Nazorat  uchun  savollar

301
Chidamliligi. Epidemik qaytalama tifga o‘xshash.
Infeksiya  manbai.  Òabiiy  o‘chog‘i  va  infeksiya  manbai  bo‘lib
kemiruvchilar — sichqon, olmaxonlar, qumsichqon va Ornithodoros
avlodiga kiruvchi kanalar hisoblanadi. Borreliyalar kana organizmida
butun hayoti davomida saqlanadi va nasldan naslga uzatiladi.
Òarqalish yo‘li. Òransmissiv yo‘l bilan, ya’ni qon so‘ruvchi ha-
sharotlar orqali tarqaladi. Odamni kana chaqqanda, ularning so‘lagi
tarkibidagi borreliyalar organizmga kiradi. Chaqqan joyida papula yuzaga
keladi.
Patogenezi. Epidemik qaytalama tifga o‘xshash, lekin isitma tutishi
ko‘proq bo‘ladi. Kasallik ancha yengil o‘tadi.
Immuniteti. Epidemik o‘choqda odamlarda immunitet yosh bolalik
davridan va qonda spiroxitolizin hamda boshqa antitelolarning borligi
sababli yuzaga keladi. Asosan, shu o‘choqqa kelgan odamlargina endemik
tif bilan kasallanadi. Kasallikdan so‘ng turg‘un bo‘lmagan immunitet
yuzaga  keladi.  Epidemik  qaytalama  tif  bilan  kesishib  o‘tadigan
immuniteti yo‘q.
Profilaktikasi. Qurt-qumursqa va kemiruvchilarga qarshi kurash. Har
bir o‘choqda o‘ziga xos turdagi kasallik qo‘zg‘atuvchisi mavjuddir.
Sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya qilish. Maxsus profilaktikasi ishlab
chiqilmagan.
Davosi. Antibiotiklar — tetratsiklin, penitsillin, levomitsetin va
boshqalar  bilan  davolanadi.
MIKROBIOLOGIK TEKSHIRISH
TEKSHIRISH  MATERIALLARI
Bemor  qoni.
Òekshirish  materialini  to‘plash
Bemordan qon.
1. Qalin tomchi preparati. Barmoqning yumshoq joyi teshiladi.
Yog‘sizlantirilgan  buyum  oynachasi  barmoqdagi  qonga  tekkizilib,
aylanma harakat qilinib, diametri 1—1,5 sm. ga teng surtma tayyorlanadi.
2. Yupqa surtma tayyorlash. Yog‘sizlantirilgan buyum oynachasining
chetki  qismiga  barmoqdan  qon  tomiziladi  va  ikkinchi  buyum
oynachasining cheti bilan qon tomchisi oynachada yoyilib chiqiladi.
Asosiy  tekshirish  usullari
1. Mikroskopik.
2. Biologik.

302
Mikroskopik  usul
Bemor harorati ko‘tarilgan vaqtda qon olib, yuqorida ko‘rsatil-
ganidek, surtma preparat tayyorlanadi. Quritilib, fiksatsiya qilinmagan
holda  uning  ustiga  0,5  ml  Gimza  bo‘yog‘i  tomiziladi.  Bir  necha
daqiqadan  so‘ng  tomchida  gemoglobin  bulutchalari  hosil  bo‘ladi.
Shundan  so‘ng  bo‘yoq  to‘kilib,  yangi  bo‘yoq  tomchisi  tomiziladi.
Bu bo‘yoq 20—30 daqiqa ushlanadi, so‘ngra asta-sekin yuviladi va
mikroskop ostida tekshiriladi. Borreliyalar binafsharangda ko‘rinadi.
Diqqat! Òomchi fiksatsiya qilinmaganligini esda tutish lozim.
Òomchini suvli fuksin bo‘yog‘ida ham bo‘yash mumkin. Bunda
borreliyalar pushti rangga kiradi.
Negativ  preparatlarni  qorong‘ilashgan  mikroskopik  maydonda
ko‘rish mumkin.
Biologik  usul
Bemordan 2—3 ml qon olinadi va dengiz cho‘chqachasi terisi
ostiga yuboriladi yoki ko‘z, burun shillig‘iga tomiziladi.
Endemik  qaytalama  tif  mavjud  bo‘lsa,  hayvonlar  5—8  kunda
kasallanadi. Hayvon qonidagi borreliyalar aniqlanadi.
Epidemik qaytalama tif qo‘zg‘atuvchisiga dengiz cho‘chqachalari
sezuvchan emas.
1. Epidemik va endemik qaytalama tif diagnostikasida qanday tekshirish
materiali olinadi?
2. Diagnostikada  qo‘llaniladigan  asosiy  tekshirish  usullarini  aytib
bering.
3. Epidemik va endemik qaytalama tifni qanday farqlash mumkin?
39-bob.
 LEPTOSPIROZ QO‘ZG‘ATUVCHISI
Patogen spiroxetalar Spirochaetaceae oilasiga, Leptospira avlodiga
kiradi. Leptospiralarni 1915-yili yapon olimlari Inado va Ido aniq-
lagan.
Leptospira avlodiga odam va hayvon organizmida kasallik keltirib
chiqaradigan ko‘pgina guruh mikroorganizmlari kiradi.
?
Nazorat  uchun  savollar

303
Morfologiyasi. Leptospiralar spiralsimon, 6—20x0,1—0,25 mkm
uzunlikda,  12—18  ta  buramadan  iborat  bo‘lib,  buramalari  mayda,
bir-biriga  zich  joylashgan  va  ularning  uchi  ilmoqqa  o‘xshashdir.
Leptospiralar juda harakatchan, spiroxetalarga xos barcha harakatlanish
usullarida harakatlanadi.
Ular  anilin  bo‘yoqlarida  yaxshi  bo‘yalmaydi.  Shuning  uchun
patologik  materiallarda  va  kulturalarda  ularni  aniqlash  maqsadida
qorong‘ilashgan maydon yoki kumush bilan qoplash usulida o‘rganiladi.
Bunday usullarda ular jigarrang bo‘lib  ko‘rinadi.
Kultural xossasi. Leptospiralar jiddiy aerob. Suyuq va yarimsuyuq
oziqa muhitlariga quyon zardobi qo‘shilganda, 28—30°C haroratda va
pH 7,2—7,4 bo‘lgan sharoitda o‘sadi. Bu muhitlarda ular sekin (7—10
kun  ichida)  o‘sadi  va  leptospiralar  bo‘linib  ko‘paygan  bo‘lsa  ham
muhit tiniq qoladi. Leptospiralar o‘sganligini ezilgan tomchi preparati
tayyorlab, mikroskop ostida (qorong‘i maydonda) quritib aniqlanadi.
Qon  zardobi  qo‘shilgan  zich  oziqa  muhitida  5—7  kunlarda  o‘sadi,
sun’iy oziqa muhitida leptospiralar virulentlik xossasini yo‘qotadi.
Fermentativ xossasi. Leptospiralarda katalaza, oksidaza, liðaza va
boshqa fermentlar aniqlangan.
Òoksigenligi. Leptospiralarda endotoksin borligi isbotlanmagan.
Antigenligi. Leptospiralarning antigenlik tuzilishi monoretseptor
zardoblar  bilan  mikroagglutinatsiya  reaksiyasi  qo‘yish  orqali  aniq-
lanadi. Mana shu reaksiyaga asoslanib, leptospiralar 19 ta seroguruhga
va  159  serovarga  bo‘linadi.  Har  bir  seroguruh  va  serovar  o‘zining
nomiga ega.
Chidamliligi. Leptospiralar yuqori haroratga sezgir: 56°C harorat
ta’sirida 30 daqiqadan so‘ng nobud bo‘ladi. Past haroratda ular
(—70—80°C) uzoq vaqt saqlanadi. Leptospiralar quritishga, kislota
va o‘t suyuqligiga ham sezgirdir. Dezinfeksiyalovchi moddalar ta’sirida
bir necha daqiqadan so‘ng nobud bo‘ladi. Leptospiralar suvda ikki
oygacha, sut mahsulotlarida, nonda bir necha soatgacha saqlanadi.