Microsoft Word yonilgi mahsulot org doc

Karbyuratorli dvigatelda yonish jarayoni.
Karbyurator yordamida yonilg‘i uzatish usuli quyidagi 
kamchiliklarga ega: 

Kiritish kollektorida turli silindrlargacha bo‘lgan masofa 
har xil bo‘lishi natijasida dvigatelning silindrlariga uzatilgan 
yonilg‘i miqdori bir xil bo‘lmaydi. Bu esa dvigatelning tejam-

---

55 
korligini pasayishi, chiqindi gazlardagi zaharli moddalarni orti-
shiga olib keladi. 

Karbyuratorda yonilg‘i so‘rilayotgan havo oqimi ichida 
maydalanadi. Bunda havo yaxshi parchalanmaydi va benzinning 
nisbatan yirik (100-120 mkm) tomchilari hosil bo‘ladi. Bu havo va 
benzinni yaxshi aralashmasligiga, bir qism yonilg‘ini silindr 
devorlarida qolib ketishiga olib keladi. Bu esa dvigatelning 
tejamkorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Yonilg‘i purkash tizimi ishlatilganda esa, ya’ni injektorni 
kalibrlangan 
teshigidan 
yonilg‘i 
majburiy 
bosim 
ostida 
purkalganda yonilg‘i tomchilari ancha kichik bo‘ladi. Markaziy 
forsunkadan 1,1 bar bosim bilan purkalganda yonilg‘i tomchi-
sining diametri 50…60 mkm dan oshmaydi. Ayniqsa benzinni 
kattaroq bosim ostida tor dasta shaklida purkalishi yaxshi natija 
beradi ( 2.9-rasm).
2.9 -rasm. 
Injektorli ta’minlash tizimining sxemasi: 
1-Yonilg‘i baki, 2-elektrli yonilg‘i nasosi, 3-yonilg‘i filtri, 4-taqsimlash 
quvuri, 5-bosim rostlagichi, 6-elektron boshqarish bloki, 7-purkovchi 
forsunka, 8-yurgazib yuborish forsunkasi, 9-salt ishlashni rostlash vinti,
10-drosel zaslonkasi datchigi, 11-drossel zaslonkasi,
12-havo sarfini aniqlagich. 
56 
Benzin purkash usuli bilan aralashma hosil qilishni qo‘llash 
karbyuratsiyalashga qaraganda yonilg‘i uzatishda bosimlarning 
kattaroq farqidan foydalanish tufayli yonilg‘ining to‘zitilish 
mayinligi va bir jinsliligini oshiradi, agar forsunkalar bevosita har 
bir silindrning kiritish klapani yonida joylashgan bo‘lsa, 
aralashmaning silindrlarga taqsimlanishini yaxshilaydi. Yonilg‘i 
purkalganda kiritish kanali devorlarida suyuq pardaning yuzaga 
kelmasligi uni qizdirishni taqozo etmaydi, bu esa kiritishda yangi 
zaryad zichligini oshiradi, silindrning to‘lishini yaxshilaydi. 
Silindrdagi aralashma haroratining pastroqligi, yonilg‘ini aniq 
dozalanishi yonilg‘ining oktan sonini oshirmagan holda siqish 
darajasini kattalashtirishga imkon beradi. Buning natijasida 
dvigatelning quvvatini oshirish, yonilg‘i tejamkorligini yaxshi-
lashga imkoniyat yaratadi. 
Purkalgan yonilg‘i tomchilari diametri 10-15 mkm doirasida
bo‘lsa, u xolda benzinni havo bilan aralashishi molekulyar 
darajada sodir bo‘ladi. Bunday aralashmani dvigatelning barcha 
ish rejimlarida silindrlarga uzatilayotgan (ya’ni purkalanayotgan) 
miqdorini juda katta aniqlik bilan ulushlash mumkin. Bu esa o‘z 
navbatida ichki yonuv dvigatellarining tejamkorligini oshirish,
quvvatini oshirish, chiqindi gazlardagi zaharli moddalar miqdorini 
kamaytirish imkonini beradi.
Zamonaviy IYODlarda aralashma hosil bo‘lishi juda qisqa 
vaqt 0,0005...0,04 s oralig‘ida amalga oshadi. Yonish jarayonida 
yonilg‘ining oksidlanish reaksiyalarining rivojlanishi yonilg‘i va 
havo kislorodi molekulalarining bevosita bir-biriga tegishi 
natijasida yuz beradi. Yonilg‘i molekulalari havoda bir tekis 
taqsimlanganda, ya’ni yonuvchi aralashma bir jinsli bo‘lganda 
aralashma hosil bo‘lish jarayoni eng to‘liq va muntazam bo‘ladi. 
Aralashtirilayotgan tarkibiy qismlar hajmlarining nisbati birga 
qancha yaqin bo‘lsa, aralashma hosil qilish jarayoni shuncha oson 
kechadi. 
Har qanday yonilg‘i yonishi natijasida karbonat angidrid CO
2
:
C + O
2
= CO
2 
; suv bug‘lari H
2
O: 2H
2
+ O
2
= 2H
2
O; va 

---

57 
oltingugurt oksidi SO
2
(agar yonilg‘ida oltingugurt bo‘lsa):
S+ O
2
= SO
2
hosil bo‘ladi.
Lekin bular hosil bo‘lguniga qadar yonilg‘ida ancha o‘zga-
rishlar bo‘ladi, chunonchi uning molekulalaridagi bog‘lanishlar 
uziladi, atomlarning holati o‘zga-radi, har xil bug‘ va gazlar 
ajralib chiqadi. Bu bug‘ va gazlar kislorod bilan birikkanda alanga 
hosil qiladi. Yonilg‘i qoldig‘i alangasiz yonib tugaydi. Yonish
jarayonida gazlarning harorati 1500-2400
O
C ga yetadi. Silindr-
larga 60...80% yonilg‘i bug‘ ko‘rinishda, 10...15% yonilg‘i suyuq 
tomchilar tarzida va 25% gacha yonilg‘i suyuq parda ko‘rishida 
keladi. 
Agar yonilg‘i gazsimon yoki bug‘simon holida bo‘lsa, u 
yonganida eng yuqori tezlikda oksidlanadi, chunki bu holatda 
molekulalar harakatchan, yonilg‘i bilan havoni o‘zaro ta’siri eng 
katta bo‘ladi. Yonilg‘ining bug‘lanishi sirtda sodir bo‘ladigan 
jarayon bo‘lib, uning tezligi suyuqlikning xossalari bilan belgi-
lanadi, hamda suyuqlik harorati ko‘tarilishi va bosimi pasayishi 
bilan ortib boradi. 
Yonilg‘ining yonishida beriladigan havoning miqdori katta rol 
o‘ynaydi. Agar u yetarli bo‘lmasa, yonilg‘i sekin yonadi, harorat 
past bo‘ladi, chala yonish mahsulotlari, ya’ni uglerod (II)-oksidi, 
qurum va boshqalar hosil bo‘ladi. Ish bajargan gazlar to‘q rangda, 
ba’zan qora rangda chiqadi.
Havo miqdorini keragidan oshirib yuborish ham yaramaydi. 
Havo tarkibidagi kislorod hajm bo‘yicha faqat 21% ni tashkil 
qiladi, qolganlarini esa inert gaz va azot N
2
tashkil etadi. Demak, 
ko‘p havo berilsa, issiqlikning anchagina qismi azot va ortiqcha 
kislorodni isitishga sarflanadi, bunda harorat pasayadi, yonish 
tezligi kamayadi, yonilg‘i ortiqcha sarf bo‘ladi. 
Har xil yonilg‘ilarni to‘liq yonishi har xil nazariy miqdordagi 
havo miqdorini talab qiladi. Yonuvchi aralashmaning tarkibi havo 
ortiqlik koeffitsiyenti (

) bilan baholanadi. Yonish jarayonida 
ishtirok etayotgan haqiqiy havo miqdorining (L) yonilg‘ini to‘la 
58 
yonishi uchun zarur bo‘ladigan nazariy havo miqdoriga (Lo) 
nisbati