Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
26
Ushbu ta'sir vizual san'atda ham ko‘rinadi. Akmeizm, kubizm, kontruktivizm singari 
ko‘pincha insonni aqldan ozdiradigan boshqa oqimlar ham mavjud edi. Biroq o‘sha 
san'atkorlar orasida ma'naviyatga ko‘z tikkan, islomning ko‘zlarni qamashtirar darajada
go‘zallik hissi jozibasiga asir kishilar bor edi. Shundan me'morlardan biri Andrey Burov 
o‘z avlodi xususida: «unga islomning, undagi ortodoksal islomning ta'siri kuchli bo‘lgan 
edi», degan edi.
Shu o‘rinda Kazimir Malevich kirib keladi. Mushohadakor va mistik Malevich Yevropa 
reprezentatsional rassomligini pushti lablarini qahramonona voqelikdan chetga burgan 
qo‘pol va bemaza huqqabozlikdan deyarli farq qilmaydi, deb hisoblar edi.
Malevichning buyuk asari «Qora kvadrat» deb nomlanadi. Bu qora rang bilan chizilgan 
kvadratning chetlari oqdir. U ushbu asarini «modernizmning mutlaq timsoli» deb ataydi. 
Uning nazaridagi modernizm 19-asrdagi qotib qolgan G'arb materializmi tushkunligiga
qarama-qarshi o‘laroq, sof va ma'naviy (oqim) bo‘lishi kerak edi.
Uning Qora kvadratni tanlagani sababi G'arbning dunyoning og‘riqli rang-barangligini 
qayd etib borish an'anasini butunlay o‘zgartirish edi. U keyinchalik qora kvadratni 
chizayotib, «uning ichida qora tunlarni» va «qo‘rquv bilan yonma-yon tortinchoqlik»ni 
his qilganini yozgan edi. Biroq u suratni nihoyasiga yetkazayotib, «hissiyotdan boshqa 
hech narsa real bo‘lmagan cho‘lga sudrab eltib tashlanishning saodatli hissini va hissiyot 
hayotimning mazmuniga aylab qolganini» tuyganini qayd etadi.
Bu Yer yuzida nimani anglatishi mumkin? Islomdan yaxshi xabardor bo‘lgan zamonaviy 
ingliz yozuvchisi Bryus Chetvin uni quyidagicha izohlagan edi:
Bu ashaddiy marksistning emas, aksincha, Mayster Ekhartning yoki, bo‘lmasa, 
Muhammadning shu masalaga oid tilidir. Malevichning «Modernizmning mutlaq ramzi» 
deb atalgan «Qora kvadrati» Allohning oldida barcha bandalari barobar bo‘lgan steril 
tuproqli vodiydagi muqaddas ibodatgoh - Makkadagi Ka'baning kisvasi suratiga 
mosdir
.
[43]
Biz shu yerda Malevichning asarini tushunishga kalit topganday bo‘lamiz. Musulmonlar 
uchun 20-asr san'atidagi eng ulug‘ asar bo‘lgan bu suratda madaniy rus kishisi alal-
oqibat qotib qolgan voqelik kosasini sindiradi va asl haqiqatni ich-ichdan his qiladi. 
Oddiylik go‘zaldir. Va uning teran hamda umidbaxsh titrog‘i yig‘loqi hissiyotdan ko‘ra 
ishonchliroqdir. 
Malevich madaniyat betartib rivojlanayotgan hozirgi shiddatli lahzalarda yorqin iste'dodi 
orqali sof go‘zallik printsipiga duch keladi. Faqat real narsa realdir; manifest va uning 
turli ko‘rinishlari xomxayoldir. Mana bu ikki satr oralig‘idagi mazmun olmosdan ham 
keskirdir: «Voqelik keldiyu sun'iylik yo‘q bo‘ldi, degin, sun'iylik hamisha o‘tkinchi deb 
ayt». Nihoyat, bu payg‘ambar alayhissalomning Ka'ba atrofida otda yurib, o‘z hassasi 
bilan 360 ta butning har birini turtganida ular chilparchin bo‘lib ketganidan so‘ng aytgan 
oyat
idir. 
Islom dinining markazi Ka'badir. U ilohiy go‘zallik va mahobatni o‘zida jamuljam etgan 
«insonlar sajdagohi va xavfsiz joyi»dir. U Ibrohim Xalilulloh o‘z ibodatlari chog‘ida 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter