Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

Nasx
ning ikki turi bor: ochiq (
sarih)
va yashirin (
zimni
). Birinchisini osongina farqlash 
mumkin. Bu guruhdagi matnlarda ilgarigi boshqaruv o‘zgarib borayotgani yaqqol ko‘zga 
tashlanib turadi. Masalan, Qur'onning "Baqara" surasidagi 144-oyatda musulmonlarga 
Quddusga qarab emas, Muqaddas Ka'baga qarab namoz o‘qish buyuriladi. Hadis 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
169
kitoblarida tez-tez bunga zid keladigan holatlar bor; masalan, Imom Muslim keltirgan 
hadisda quyidagilarni o‘qiymiz: "Men sizlarga qabrlarni ziyorat qilishni taqiqlab qo‘ygan 
edim; ammo endi ziyorat qilaverishingiz mumkin"
[532]
. Hadisshunoslar buni sharhlar 
ekan, islomning dastlabki paytlarida butparastlik amaliyoti hali odamlarning esidan 
chiqib ketmagani, qabrlarni ziyorat qilish yangi musulmonlarning u yerda 
shirk
ka yo‘l 
qo‘yishi ehtimolidan qo‘rqish tufayli taqiqlab qo‘yilganini qayd etadi. Musulmonlar 
yuragida biru bor xudoga ishonch kuchaya borgani sari bunday taqiqqa hojat qolmagani 
uchun u bekor qilindi. Bugungi kunda musulmonlarga qabrlarni ziyorat qilish va o‘lganlar 
ruhiga bag‘ishlab Qur'on tilovat qilish va 
oxirat
ni eslash tavsiya etiladi.
Nasx
ning ikkinchi ko‘rinishi esa nozikroqdir, u ko‘pincha ilk ulamolarni favqulodda komil 
insonlar deb atar edi. Unga oldingi matnlarni bekor qiluvchi yoki ularni sezilarli darajada 
yangilovchi, biroq ularning yangilanganini qayd etmaydigan matnlar kiradi. Ulamolar 
bunga ko‘plab misollar keltirgan. "Baqara" surasidagi ikkita oyat bunga misol bo‘lishi 
mumkin. Bu ikkala oyatda beva ayollarning erining uyidan chiqib ketish muddati 
xususida ikki xil yo‘riq beriladi (240-oyat va 234-oyat)
[533]
. Yana hadis kitoblarida
Rasululloh (s.a.v.) o‘z sahobalariga aytib bergan bir voqea keltiriladi. O'sha hadisda 
Rasululloh xastaligi tufayli o‘tirib namoz o‘qiganlarida sahobalariga o‘zining orqasida 
o‘tirishlari lozimligini uqtiradi. Bu hadisni Imom Muslim rivoyat qiladi. U rivoyat qilgan 
yana bir hadisda Rasululloh (s.a.v.) o‘tirib namoz o‘qiyotganda sahobalar tik turgan 
edilar, deyiladi. Bunday ziddiyat sinchovlik bilan qilingan xronologik tahlil natijasida hal 
etildi. Uning natijasiga ko‘ra, so‘nggi voqea birinchi voqeadan so‘ng sodir bo‘lgani 
aniqlanadi va shuning uchun birinchisidan ko‘ra ustuvor xarakterga ega
[534]
.