Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

al-
Maqosid
" dab ataladi (Bu kitob yaqinda ingliz tiliga tarjima qilinib, nashr etildi. 
Sunna 
Books, Evanston Il. 
Nuh Na Mim tarjimasi). 
Tasavvuf molikiylar o‘rtasida ham mashhur bo‘lgan. As-Soviy, Ad-Dardir, Al-Laqqaniy va 
Abdulvahhob al-Bag‘dodiy - bularning barchasi sufiylik vakillari edi. Qohiralik molikiy 
huquqshunos Abdulvahhob ash-Sha'roniy tasavvufga quyidagicha ta'rif bergan:

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
138
"Sufiylarning yo‘li Qur'on va sunnatda belgilab berilgan, u payg‘ambarlarning va (yuragi) 
tozalangan kishilarning axloqiga mos yashashga asoslanadi. Uni Qur'on, sunnat va ijmo 
aqidalarini aniq buzmaguncha qoralab bo‘lmaydi. U mana shu manbalarning birortasiga 
ham zid kelmasa, qoralash mumkin emas, faqat odamlarning boshqalar haqidagi past 
fikrini yoki nomaqbul manmanlikka berilishinigina qoralash lozim. Sufiylar tutgan yo‘ldan 
bexabar bo‘lgan kishidan boshqa hech kim ularning gapirgan gaplarini inkor 
etmaydi
[495]
.
Hanbaliya tasavvufi haqida gap ketganda, har bir kishi Abdulloh Ansoriy, Abdulqodir aj-
Jilaniy, Ibn aj-Javziy va Ibn Rajabday mo‘‘tabar zotlardan boshqa kishilarni izlab 
o‘tirmasa ham bo‘ladi.
Aslida, as-Suyutiy, Ibn Hojar al-Asqalaniy, al-Ayniy, Ibn Xaldun, Ibn Subkiy, Ibn Hojar 
al-Haytamiy, Baydaviy, as-Saviy, Abul Shu'id, al-Bag‘aviy va Ibn Kosir
[496]
kabi 
tafsirchilar; Taftazoniy, an-Nasafiy, ar-Roziy singari aqidanavislarning barchasi o‘rta 
asrlar islomining buyuk shaxslari bo‘lgan va tasavvufni qo‘llab asarlar yozgan. 
Darhaqiqat, ularning ko‘pchiligi sufiylikdan ilhomlanib, mustaqil asarlar ham yozgan. 
Ulamolarning islom tarixidagi buyuk sulolasi - bunga usmonlilar va mo‘g‘ullar ham 
kiradi - tasavvuf dunyoqarashidan ilhomlangan va uni islomiy ilmlarning markaziy va 
muhim ilmlaridan biri sifatida hurmat qilgan.
Islomning keyinchalik tasavvufni qonuniy deb tan olishiga sabab ushbu ilm 
tarmoqlarining dinimizni musulmon dunyosidan tashqarilarga ham yoyish tashabbusi 
bo‘ldi. Hindiston, qora tanlilar Afrikasi va Janubi-sharqiy Osiyoni, asosan, kezgindi sufiy 
muallimlar islomlashtirishgan. Xuddi shunga o‘xshash, jihod deb atalgan islom 
majburiyatini sufiylik jamiyatlari katta g‘ayrat bilan o‘z zimmasiga olgan. 19-asrning 
buyuk mujohidlari: Usmon dan Fodio (Hauzalend (Nigeriya)), as-Sanousiy (Liviya), 
abdulqodir al-Jazoiriy (Jazoir), Imom Shomil (Dog‘iston) va Padre qo‘zg‘oloni (Sumatra) 
yo‘lboshchilari tasavvufning faol amaliyotchilari bo‘lgan va u haqda mujodala paytida 
asarlar yozgan. Bu dunyoda, tasavvuf islomning sokin va jangari bo‘lmagan shaklidir, 
degan da'vodan bema'niroq narsaning o‘zi bo‘lmasa kerak.
Biz bu gaplarning barchasi bilan bir paradoksga qarshi turamiz. Agar tasavvuf butun 
tariximiz davomida musulmon intellektual va siyosiy hayotining bir qismi sifatida 
e'zozlanib kelgan bo‘lsa, nega bugungi kunga kelib, unga qarshi bo‘lgan ovozlar yangrab 
turibdi? Buning ikkita fundamental sababi bor.
Birinchidan, sharqshunos olimlarning keng tarqalgan ta'siri mavjud. Lui Massignon 1922 
yili o‘zining