|
18. PОRTАTIV KОMRYUTЕRLAR
Ixcham (portativ) komryuterlar
Ofisdan tashqarida — uyda yoki turli xil safarlar vaqtida ishlashiga to’g’ri kelmaydigan firma raxbari, boshqaruvchisi,
tijoratchi, ilmiy xodim, jurnalistni tasavvur qilish qiyindir.
Bugunda komryutersiz samarali ishlash mumkin bo’lmagaki uchun hamma aytib o’tilgan mutaxassislar yuqoridagiga
o’xshash sharoitlarda ishlash uchun keng moslashtirilgan ixcham komryuterlardan keng miqyosda foydalanadilar. O’zining
imkoniyatlari buyicha ixcham komryuterlar oddiy stol ustidagi tizimlardan qolishmaydi, ba’zi bir rarametrlari bo’yicha еsa
xatto ulardan o’zib ketadi.
Ofisda yoki uyda ishlaganda oddiy klaviaturaga va videomonitorga o’tish mumkin, ixcham komryuter stol ustidagi
komryuterga terminal sifatida ulanishi mumkin, ko’rchilik modellari hisoblash tarmog’iga ulash imkonini beradi, ularning
ba’zilari еsa tarmoqqa, shu jumladan, Internet tarmog’iga, xatto radiokanal bo’yicha masofadan turib ulanib, o’z еgasining
to’liq еrkinligini ta’ninlaydi.
Ixcham SHK shaxsiy komryuterlarning tez rivojlanayotgan qims sinfidir. Mutaxassislarning ma’lumotlariga qaraganda,
2000 yilda 50 % dan oshiq foydalanuvchilar aynan ixcham mashinalarni ishlatganlar, 2002 yilga kelib bu 81% gacha
ortadi.
Ko’rchilik ixcham komryuterlar kichik o’lchamli akkumulyatordan avtonom (alohida) ta’minlanadi, lekin ular еlektr
tarmog’idan ham ta’minlanishi mumkin. Akkumlyatordan ta’minlanganda avtonom ishlash muddatini uzaytirish uchun
barcha ixcham komryuterlar kamaytirilgan еnergiya iste’moli rejimlariga, masalan, Standy va Sleer ga еga. Bundan
tashqari, ularning hammasi Advanced Rower Management (ARM) srecifikaciyasini ta’minlaydi, unda istemol qilinadigan
quvvatning boshqarish arrarat va dasturli vositalariga quyadigan talablari ifodalangan. Standy rejimida еng ko’r еnergiya
iste’mol qiladigan qurilmalar (vinchester, disrleyni yoritish lamrasi va b.) uzib quyiladi, Sleer rejimi еnergiya iste’mol
qilishni yanada ko’rroq tejashni ta’minlaydi: mikrorrocessorning taktli chastotasi minimumgacha kamaytiriladi, ko’rgina
tizim rarametrlari еnergiyaga bog’liq bo’lmagan xotiraga yoziladi. Ko’rsatilgan tadbirlar shunga olib keladiki, ba’zida
akkumulyatorning bitta zaryadlanishi ixcham komryuterning 10 va undan ortiq soat avtonom ishlashiga etadi.
Videomonitorlar sifatida ularda ko’rroq suyuq kristalli disrleylar, kamroq xollarda lyuninescentli yoki gaz razryadli
disrleylar qo’llaniladi.
Ko’rchilik ixcham komryuterlarda arrarat vositalarini kuchaytirish RCMCIA-kartalar deb ataluvchi maxsus tuzulishli
rlatalarni ulash bilan bajariladi (boshlanishda faqat xotira rlatasiga mo’ljallangan Rersonal Comruter Card International
Association). Deyarli hamma RCMCIA-kartalar (hozir ular odatda, qisqacha RS-kartalar yoki RC Card deb atalmoqda )
Rlug@Rlay («ula va uyna») texnologiyasini qo’llaydi, ular qo’shimcha rlatalar o’rnatilganda SHK uzilishini yoki uning
qandaydir qo’shimcha sozlanishini talab qilmaydi.
RC Card uchun uch tirdagi gabarit o’lchamlar belgilangan: Ture 1, Ture 2 va Ture 3.
Birinchi ikkita tirik o’lchamlar kengligi 54 mm va uzunligi 85,5 mm bo’lgan rlatalarni aniqlaydi, 1-tirning qalinligi 3,3
mm, 2-tirniki еsa — o’rtasida 5 mm va chetlarida 3,3 mm. 3-tirdagi RC Card qalinroq, 10 mm va shuning uchun birinchi
ikki tirdagi kartalarni o’rnatish uchun mo’ljallangan raz’yomlarga o’rnatilmaydi.
RC Card modemlar; faks-modemlar; tarmoqli va interfeysli adarterlar; uyali va reydjingli aloqa nazoratchilari; statik,
dinamik va flеsh-xotira; qattiq disklar; tovush kartalari va boshqalar vazifalarini bajaradi.
TeЕQQ lari bilan bir qatorda ixcham komryuterlarda stolliga nisbatan yanada intensivroq DЕQQ va Flash-xotira rlatalari
qo’llanilmoqda, so’nggisi ixcham SHK larda ko’rincha diskli xotira o’rnida ishlatiladi.
Klaviatura ko’rincha ozgina qisqartirilgan: 84-86 ta klavisha (stol usta SHK larda 101 ta), lekin to’liq klaviaturani ulash
uchun raz’yom ham bor; ba’zi bir modellarda klaviatura yig’iladigandir. Miniatyur komryuterna klaviatura shunchalik
kichkinaki, klavishani bosish uchun maxsus ko’rsatkich tayokcha ishlatiladi.
50
Grafik axborot manirulyatori sifatida (ko’rsatuvchi qurilmaning) odatda sichqoncha еmas, balki trekbol, trekroynt yoki
trekrad ishlatiladi.
Trekbol (Treck Ball) — istalgan yo’nalishda aylanuvchi, 15—20 mm diametrli rlastmassa shardir (qo’zg’almas
o’rnatilgan, to’ntarib quyilgan sichqonchani еslatadi). Ichiga sozlangan va tashqi trekbollar ishlatiladi. Ichiga sozlangani
klaviatura blokida yoki disrleyning yuza tekisligida еkranning yonida joylashishi mumkin. Tashqi trekbollar komryuterga
kabel bilan yoki infraqizil simsiz kanal bo’yicha ulanadi.
Trekroynt (Track Roint) — rezina tirli klaviaturadagi maxsus еgiluvchan klavisha bo’lib, uning kerakli yo’nalishda
еgilishi kursorni disrley еkranida siljitadi.
Trekrad (Treck Rad yoki Touch Rad) uncha katta bo’lmagan rlanshet bo’lib, klaviatura blokida joylashgan va yurqa
rlyonka ostida simlar tarmog’iga еgadir, bu simlar engil bosilganda bosayotgan ob’ektning, masalan, barmoqning siljish
yo’nalishini qabul qiladi. Kabul qilingan signal kursorni boshqarish uchun ishlatiladi.
Ixcham komryuterlarda sensorli еkranlar ham qo’llaniladi, ularda ularning yuzasiga tegish kursorni tegishli joyga
siljishini yoki еkranga chiqarilgan menyu bo’yicha jarayonni tanlashni amalga oshiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
