Microsoft Word shamoli muhammadiy ziyouz com doc

RASULULLOH SOLLALLOHU ALAYHI VASALLAMNING AXLOQ VA ODATI 

SHARIFALARI HAQIDAGI HAQIQATLAR 

 

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning axloq jamila va odat sharifalari tamomi olamga 

mashhurdir. Do‘st ham, dushman ham e’tirof etadi. Hammadan ziyoda ta’rif Qur’oni 

karimning «Nun» surasida Yaratuvchi Xoliq tarafidan bilan Qiyomatgacha islom 

---

Shamoili Muhammadiy. Muhammad at-Termiziy 

 

 

www.ziyouz.com kutubxonasi 

57

mehroblarida tilovat etiladi. Haq jalla va ‘alo marhamat kiladi: “VA INNAKA LA’ALO 

XULUQIN AZIYM”. Ya’ni, ey Muhamad, shubhasiz, siz albatta, nihoyatda buyuk bir xulq 

sohibidirsiz. 

 

Hadis kitoblaridagi mazmunlarning ziyoda xislati shu muborak xulqu aziz ta’rifidir. 

Sollallohu alo sohibihi vasallam. 

 

267. Xorija ibn Zayd ibn Sobit roziyallohu anhu dedilar: Bir jamoa Zayd ibn Sobit 

roziyallohu anhu huzurlariga kelib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ahvoli 

shariflaridan bizlarga bayon berishini so‘radilar. Zayd dedilar: Men Rasululloh sollallohu 

alayhi vasallam axvollaridan sizlarga nimani bayon qilay? Men Janobga hamsoya edim. 

Qachon vaxiy nozil bo‘lsa, menga odam yuborar edilar. Men borib, yozib berar edim. 

Janobning odatlari biz saxobalar qachon dunyodan so‘z qilsak, dunyodan so‘z qilar edilar 

va qachon oxiratdan so‘z qilsak, oxiratdan so‘z qilar edilar. Qachon taomdan so‘z qilsak, 

taomdan so‘z qilar edilar. Mana shu bayon qilgan narsalarim Rasululloh sallollohu alayhi 

vasallam axvollaridir. (Ya’ni, xulqlarining oliyligidan ashoblari bilan har qanday suhbatda 

hamroh bo‘lar edilar. Lekin Janob bayonlari va shirkatlari tamomi befoyda narsalardan 

pok bo‘lib, qaysi bobda so‘zlasalar, hamnishinlari uchun foyda va manfaatning o‘zi bo‘lar 

edi). 

 

I z o h. Zayd roziyallohu anhu payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning vahiy 

kotiblaridan birlari edilar. Bu zotdan boshqa yana sakkiz sahoba bu davlatga musharraf 

edilar. Usmon, Ali, Ubba, Mu’oviya, Xolid ibn Sa’id, Xanzala, Alo Xazramiy, Abon ibn 

Sa’id roziyallohu anhum ajma’iyn. 

 

268. Amr ibn al-Os roziyallohu dedilar: Janobi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam odati 

sharifalari goho majlislarida bor zotlarning ichida xolis, sof dilni ulfatlantirmoq qasdida 

qavmning eng yomoniga yuzlarini qilib xususiy so‘zlashar edilar. Undan avval odam 

o‘zini xos hamsuhbatlardan xayol qilar edi. Chunonchi, menga ham yuzlanib, xususiy 

suratda guftagu qilar edilar. Men Janob xuzurlarida qavmning yaxshisi men bo‘lsam 

kerak deb xayol qildim. Shu xayol ustida bir kuni men Janobga savol qildim. “Yo 

Rasululloh, men afzalmanmi yo Abu Bakrmi?” Janob dedilar: “Abu Bakr afzal”. Keyin 

dedim: “Men afzalmanmi, yo Umarmi?” Janob dedilar: “Umar afzal”. Keyin men dedim: 

“Men afzalmanmi yo Usmonmi?” Janob dedilar: “Usmon afzal”. Men Janobdan ochiq-

ravshan so‘roq qilgan edim, Janob tamomi sarohat bilan haqiqatni so‘zladilar. Mening 

xotirim uchun madorat uchun meni afzal demadilar. Rostning o‘zini so‘zladilar. Keyin 

men dedim: Men bunday savollar qilmog‘im munosib emas edi. Koshki bu savolni 

qilmagan bo‘lsam. Arzi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamda rost muomala va rost 

so‘zdan boshqa narsa yo‘q edi. Dunyoda bu sifatdan ham ulug‘ sifat bo‘la olurmi?  

 

269. Anas roziyallohu anhu dedilar: Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga o‘n yil 

xizmat qildim. Janob bu uzun muddatda menga biror marta «uf» demadilar. (Ya’ni, 

ranjigan odam deydigan so‘zni qilmadilar va men bir narsani qilib qo‘ygan bo‘lsam, 

«nima uchun bunday qilding?» demadilar. Bir narsani qilmay qo‘ygan bo‘lsam, «Nima 

uchun buni qilmading?» demadilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tamomi 

insonlarning xush xulqi edilar. Va pok jismlari ham shunday edi. Men hech bir ipak 

parchani yo holis ipakni o‘zini yo biror muloyim narsani ushlamadimki, Janobning 

muborak kaftlaridan yumshoqroq bo‘lsa va xech bir mushkni yo atrni iskamadimki, 

Janobning muqaddas badanlaridan tomgan terdan xushbo‘yroq bo‘lsa. 

---

Shamoili Muhammadiy. Muhammad at-Termiziy