Microsoft Word олма касалликлари документ Microsoft Office Word docx

Кўчат ва ниҳоллар ётиб қолиши кўчатзорларда энг кенг тарқалган 
касалликдир. Олдин зарарланган ўсимликларнинг тупроқдаги уруғлари ва 
майсалари чирийди, кейин
1-3 ҳафталик кўчатлар ва 1-2 ойлик ниҳоллар ётиб қолади. Дарахтлар 
майсаларининг 
уруғпалласи 
остидаги 
қисми 
(пояча, 
гипокотиль) 
ингичкалашади, тўқимаси қўнғир, кейин қора тус олади, нобуд бўлади, 
илдизи чирийди ва кўчат ётиб, қуриб қолади. Ён томирчалари ҳам чирийди, 
тупроқдан тортиб олганда, кўчат фақат чириган ўқ илдизи билан бирга 
чиқади. Сўнгра кўчатнинг юқориги қисмлари ҳам чирийди. Ниҳоллар ётиб 
қолиши ўта хавфли касаллик, кўчатхоналарнинг кўпчилигида ҳар йили 15-
20%, айрим сернам йиллари 80-100% гача ниҳол йўқотилиши ёки яроқсизга 
чиқарилиши мумкин.
Ўсимликлар нобуд бўлишининг сабаблари – замбуруғларнинг заҳарли 
моддаларининг таъсири, илдиз ва томирлар чириши, ўтказувчи тўқималар 
замбуруғ массаси билан тўлиб, тиқилиб қолиши, кўчатларнинг юқориги 
қисмларига озуқа моддалар ва сув етиб бормаслигидир. 
Замбуруғлар ривожланиши баҳорда тупроқ ҳарорати 6-8
о
С га етганида ва 
етарли намлик мавжуд бўлганида бошланади. Замбуруғнинг мицелийси 
унаётган уруғ ва ёш кўчатларни зарарлайди ва кўпинча уларни нобуд қилади. 
Серёғин, 
салқин 
ҳарорат, 
уруғларни 
чуқур 
экиш, 
қатқалоқ, 
зарарсизлантирилмаган чиринди қўллаш ва майсаларни полиэтилен парда 
остида ўстириш касаллик ривожланиши учун қулай шароит яратади. 
Кейинчалик қуруқ, иссиқ об-ҳаво кузатилганида, зарарланган, аммо янги, 

---

қўшимча томирлар ҳосил қилган кўчатларнинг бир қисми омон қолади, аммо 
заиф, бўйи пастроқ, новдалар ва барглар сони камроқ бўлади. Кузда бундай 
“ностандарт” ниҳоллар сонининг умумий ниҳоллар сонига нисбатини 
ҳисоблаб, кўчатзорлар ниҳоллар ётиб қолишини қўзғатувчи замбуруғлар 
билан зарарланиш даражасини аниқлаш мумкин.
Иссиқхоналарда мевали дарахтларнинг зарарланган кўчатлари ва 
ниҳолларида 18-20
о
С ҳароратда касаллик белгилари уруғлар унганидан сўнг 
7-12 кун ўтганда намоён бўлади. Ўсимлик униб чиққандан кейинги икки 
ҳафта иссиқхоналарда хавфли давр ҳисобланади.
Касаллик манбаи одатда тупроқ, кам ҳолларда уруғ, тупроққа ишлов 
бериш асбоб-ускуналари ва механизмлари, суғориш суви ва б. 
Касаллик 
қўзғатувчи 
турларни 
аниқлаш 
учун 
лабораторияда 
фитопатологик таҳлил ўтказилади. Бунинг учун кўчатнинг зарарланган 
қисмларининг усти зарарсизлантирилади, 20-25
о
С ҳароратда нам камерада 1-
3 кунга қолдирилади ёки стерил скальпель ёрдамида зарарланган жойлардан 
катталиги 0,5-1 см бўлган сегмент (қисм) лар кесиб олинади ва махсус агарли 
стерил озуқа муҳитларида 3-10 кун давомида ўстирилади. Нам камерада ёки 
озуқа муҳитида зарарланган тўқима устида ҳосил бўлган замбуруғларнинг 
споралаш органлари микроскоп остида текширилади ва қўзғатувчининг тури 
аниқланади.