Microsoft Word mumtoz faylasuflar hikmati ziyouz com doc

ketayotib, Messin bo‘g‘ozida suvga cho‘kib halok bo‘ldi. 
Uning quyidagi asarlari ma’lum: 
«Tangrilar haqida», «Bahs ilmi», «Narsalarning 
ibtidoiy tartibi to‘g‘risida», «Davlat to‘g‘risida», «Buyuk so‘z», «Mohiyat haqida» va 
boshqalar.
 
 
* * * 
Irlandiyaning «Xeyn end sone» deb ataluvchi kema qatnovi birlashmasining tamg‘asida qo‘l panjasi 
va uch tomchi qon suvrati tasvirlangan. 
Bu belgi zamirida Protagor uchun muammo hisoblangan «masala»ning mohiyati aks etgan tarixiy 
voqea yotadi. 
Aytishlaricha, bir odamning ikki o‘g‘li va bisotida bittagina kemasi bo‘lgan. U ana shu kemani qaysi 
o‘g‘liga meros qilib qoldirishini bilmay boshi qotadi. O’ylay-o‘ylay oxir-oqibat, ikki o‘g‘liga bir xil shart 
qo‘yadi. Ya’ni, qaysi biri kemaning yon chekkasiga birinchi bo‘lib qo‘lini tekkizsa, kema o‘shanga nasib 
etishini ma’lum qiladi. Belgilangan kuni ikki o‘g‘il ikki qayiqqa o‘tirib, kema tomon zo‘r berib eshkak 
esha boshlaydilar... Akasi ancha ilgarilab ketganini ko‘rgan kenja o‘g‘il boltani olib, bir qo‘lining 
panjasini chopadi. So‘ng kesilgan panjani kema tomon uloqtiradi. Natijada kema zukko kenja o‘g‘ilga 
nasib etadi... 
 
* * * 
Inson barcha narsalarning: mavjud narsalarning mavjudligini va nomavjud narsalarning 
nomavjudligini belgilovchi omildir. 
 
* * * 
Mana bu naql faylasuf Protagor tafakkurining mevasidir: «Timsoh bir ayolning bolasini o‘g‘irlab 
ketdi. Onaizor timsohdan jigarbandini qaytarib berishini o‘tinib so‘radi. 
Shunda timsoh: 
— Mayli, bolangni qaytarib beraman. Faqat bir shartim bor. Sen menga haqiqatni aytishing kerak! 
— dedi. 
Ayol bir oz o‘ylanib, dedi: 
— Lekin, baribir, sen menga bolamni qaytarmaysan. 
— Demak, so‘zingdan ko‘rinadiki, haqiqatni aytish-aytmasligingdan qat’i nazar, bolangni 
qaytarolmayman. Negaki, agar sening hozirgina og‘zingdan chiqqan so‘zlar haqiqat bo‘lsa, unga 
muvofiq bolangni senga qaytarmasligim kerak. Bordi-yu, so‘zlaring haqiqatligini inkor etsang ham 
farzandingni qaytarib berolmayman. Chunki sen mening shartimni bajarmagan bo‘lasan!» 
 
* * * 
Protagor shogirdi Evatl bilan shartnoma tuzadi. Bu shartnomaga muvofiq Evatl o‘zi olib borgan sud 

---

Haqiqat manzaralari 96 mumtoz faylasuf 
 
 
www.ziyouz.com
 
кутубхонаси
 
30
jarayonida g‘olib chiqsa, Protagorga pul berishi lozim edi. Lekin shogird biror sud jarayonini 
boshlashga shoshilmaydi. Toqati toq bo‘lgan ustoz shogirdiga: «Seni sudga beraman», — deb po‘pisa 
qiladi. Evatl esa hali bitta ham sud jarayonida g‘olib chiqmaganini ro‘kach qilib, pul berishdan bosh 
tortadi. 
Shunda Protagor: 
— U holda sudga murojaat qilamiz. Agar ajrim mening foydamga hal bo‘lsa, sen menga pul 
berasan. Bordi-yu, sen g‘olib chiqqan taqdiringda ham mendan qarzdor bo‘lib qolasan. Chunki avval 
shunday shartlashganmiz, — deydi. 
O’z ustoziga munosib shogird bo‘lgan Evatl Protagorni mana bu javob bilan lol qoldiradi: 
— Agar sudda men mag‘lub bo‘lsam, sizga pul bermasligim aniq. Chunki kelishuvimizga muvofiq 
men g‘olib bo‘lsamgina to‘lov to‘lashim lozim. Sud jarayonida g‘olib chiqsam ham pul bermayman. 
Chunki men g‘alaba qozongan bo‘laman. 
(Ustoz va shogird o‘rtasidagi bu muammoli munozara jahon tarixi sahifalarida «Evatl safsatasi» 
nomi bilan muhrlanib qolgan). 

---

Haqiqat manzaralari 96 mumtoz faylasuf