Microsoft Word ihyo qalb ziyouz com doc

«Ogoh bo‘lingizkim, Allohni zikr qilish bilan qalblar orom olur»
(Ra’d surasi, 28-
oyat). 
Ammo yomon sifatlar qalb oynasiga ko‘tarilayotgan qora bir tutunga o‘xshaydi. Qalb 
qorayib, zulmat qoplab butkul Alloh taolodan to‘silib qolguncha bu tutun qalbni butunlay 
chulg‘ab, doim to‘lib turadi. Bu muhrlangan, kirlangan qalbdir. Alloh taolo aytadi: 

---

Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
17
«Yo‘q, (undoq emas)! Balki ularning dillarini o‘zlari kasb qilguvchi bo‘lgan 
gunohlari qoplab olgandir!»
(Mutaffifun surasi, 14-oyat.) 
 «Bu yerga (ilgarigi) egalaridan keyin merosxo‘r bo‘layotgan kimsalarga, agar 
Biz xohlasak, ularning gunohlari sababli musibat yetkazib qo‘yishimiz ma’lum 
emasmi? Biz ularning dillarini (ana shunday) muhrlab qo‘yurmiz. So‘ng ular 
(hech qanday pand-nasihatga) quloq solmay qo‘yadilar»
(A’rof surasi, 100-oyat). 
Alloh taolo eshitmaslikni gunohlar tufayli muhrlab qo‘yilganligiga bog‘ladi, mana bu 
oyatda esa eshitishni taqvoga bog‘lab keltirdi: 
«(Ey mo‘minlar), Allohdan qo‘rqingiz va Unga quloq tutingiz»
(Moida surasi, 
108-oyat). 
«Allohdan qo‘rqingiz! Alloh sizlarga (haq-hidoyat yo‘lini) bildiradi»
(Baqara 
surasi, 282-oyat). 
Gunohlar ko‘payib ketsa, qalbga muhr bosib qo‘yiladi. Keyin u haqni idrok etishdan va 
dinni tuzatishdan ojiz bo‘lib qoladi. Oxirat ishini yengil sanab, dunyo ishini ulug‘laydigan 
bo‘lib qoladi. Oxiratga bo‘lgan g‘ami ham ozayib ketadi. So‘ngra oxiratdan, undagi buyuk 
ishlardan biror narsa qulog‘iga chalinsa ham, biridan kirib, ikkinchisidan chiqib, qalbga 
o‘rnashmaydi. Shu bilan birga qalbni tavba qilishga va o‘zini o‘nglab olishga 
harakatlantira olmaydi ham. 
O’sha insonlar qabrlarda yotgan kofirlar noumid bo‘lganidek noumid kimsalardir. 
Bu Qur’on va sunnat xabar berganidek, qalbning gunohlar tufayli qorayganligi demakdir. 
Maymun ibn Mihron aytishlaricha, agar banda bir gunoh qilsa, qalbiga bir kichkina qora 
dog‘ qo‘yiladi. Agar (o‘zini gunohdan) uzoqlashtirib, tavba qilsa, dog‘i ketib sayqallanadi. 
Agar (gunohga yana) qaytadigan bo‘lsa, qalbidagi kichkina qora dog‘ kattalashadi, hatto 
uni butunlay bosib oladi. Mana shu qalbni egallab olishdir. Payg‘ambarimiz sollallohu 
alayhi vasallamning aytishlaricha, «Mo‘minning qalbi top-toza, unda yoritib turadigan 
chiroq bo‘ladi. Kofirning qalbi esa qorayib ketgandir» (Imom Ahmad va Tabaroniy 
rivoyatlari).
Shahvatlarga qarshi chiqish bilan Allohning toatida bo‘lish qalbni sayqallaydigan 
narsalar. Allohga osiy bo‘lish esa qalbni qoraytiradigan narsa. Qaysi bir inson gunohlarga 
yuzlansa, qalbi qorayadi. Qaysi bir inson gunohi orqasidan yaxshi amal qilib, uning 
asarini o‘chirsa, qalbini zulmat qoplamaydi-yu, lekin uning nuri kamayadi. Go‘yo oyna 
yaqinida nafas olib, so‘ng uni artib, keyin yana nafas olib, so‘ng yana artganga 
o‘xshaydi. Chunki u xiralikdan xoli bo‘lmaydi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam 
aytadilar: «Qalblar to‘rt xil bo‘ladi, bir qalb borki, ichida yoritib turadigan chirog‘i bor, 
top-toza, bu mo‘minning qalbi. Yana bir qalb borki, qora, to‘ntarilgan, bu esa kofirning 
qalbi. Yana bir qalb borki, g‘iloflanib g‘ilofiga bog‘lab qo‘yilgan, bu esa munofiqning qalbi 
va oxirgisi moyil (egilgan) qalb, unda iymon ham, munofiqlik ham bor. Bu qalbdagi 
iymonning misoli baqlajonga o‘xshaydi. Yaxshi suv unga quvvat beradi. Undagi 
munofiqlikning misoli bir jarohatga o‘xshaydi, uni esa yiring bilan zardob rivojlantiradi. 
Shu ikki xil moddaning qaysinisi unga g‘olib kelsa, qalb o‘shanga hukm qilinadi» (Imom 

---

Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy