Microsoft Word эломоновлотин ох-100%

10-rasm. Atmosferani o‘g‘it ishlab chiqaruvchi zavodlar orqali ifloslanishi 

   Bir  gektar  yerdagi  olxo‘rizor  32  t,  qarag‘ay  o‘rmoni  32  t,  qoraqayin  o‘rmoni 

esa  68  t  changni  tutib  qolishi  mumkin.  Bu  changlar  keyinchalik  yog‘inlar  bilan 

yuviladi va yerda to‘planadi. 

  O‘simliklar  atmosferaga  hidli  uchuvchan  organik  moddalar  fitonsidlar  ajratib 

chiqaradi.  Fitonsidlar  ko‘pgina  patogen  zamburugiar  va  bakteriyalar,  hatto  zararli 

hasharotlami  oldiradi.  Ignabargli  o‘simliklar,  ayniqsa,  ko‘p  fitonsidlar  ishlab 

chiqaradi.  Shuning  uchun  ham  qarag‘ay  va  kedr  o‘rmonlarining  1  m

3

  havosidagi 

bakteriyalar soni 200-300 dan oshmaydi. Vaholanki, katta shaharlarning  havosida 

bakteriyalar  soni  bundan  200-250  barobar  ko‘p  bo‘ladi.  Daraxtlar  muhim  va 

foydali bo‘lib, shovqinlarni 20% ga kamaytiradi. 

      Ko‘pchilik  mamlakatlarda  hamma  shaharlar  havosining  tozaligi  va  havo 

standartining  buzilmasligi  ustidan  nazorat  qilib  turiladi.  Toshkent  shahrida  havo 

tarkibini  kuzatish  1966  yili  boshlandi.  Ammo,  mutaxassislar  shahar  havosining 

---

 

32

elektr o‘tkazish xususiyatini 1939 yildan beri kuzatib kelishgan. 

      1971  yili  O‘rta  Osiyo  regional  gidrometerologik  ilmiy  tadqiqot  instituti 

(SARNIGMI)  qoshida  tashqi  muhitning  ifloslanishi  va  uni  nazorat  qilish  bo‘limi 

ochildi.  Bo‘lim  ilmiy  xodimlari  atmosfera  havosining  kimyoviy  holati  va  uning 

ifloslanish  bosqichlarini  o‘rganibgina  qolmasdan,  suv  va  tuproq  zaxiralarini 

muhofaza qilish muammosiga ham katta ahamiyat berishadi. 

    Shaharning  8  ta  statsionar  punktlaridan  tekshirish  uchun  havo  so‘rib  olinadi 

va  laboratoriyada  kimyoviy  tahlildan  o‘tkaziladi.  Toshkent  shahrining  havosi 

tarkibidagi  chiqindilar  miqdori  vertolyot  yordamida  aniqlanadi.  Atmosfera 

havosidagi  iflos  qo‘shilmalarni  o‘rganish  va  nazorat  etish  Andijon,  Navoiy, 

Samarqand, Farg‘ona, Chirchiq, Bekobod Chimkent, Jambul kabi shaharlarda ham 

yo‘lga qo‘yilgan.