Mbaza. Uz imtihon javoblar

3. Ushbu rasmdagi o‘simliklarning nafas olish tajribasini izohlang. 

 

Yashil  barglar  hujayrasida  fotosintez  jarayonida  organic  moddalar  hosil  bo‘lishi  bilan 

bir  qatorda, nafas  olish  jarayoni  ham  boradi.  Demak,  o‘simliklaming  boshqa  organlari 

qatori barglari  ham  nafas oladi.  Bunda ular  ko‘pchilik tirik organizmlar  kabi havodan 

kislorod  olib,  karbonat  angidrid  gazini  ajratib  chiqaradi.  O‘simliklaming  nafas  olish 

jarayoni  uning  oziqlanishidan  keskin  farq  qiladi.  Nafas  olishda  barglarda  organik 

moddalar hosil bo‘lmay, aksincha, ular parchalanadi. Yana bir muhim 

farqi,  nafas  olish  uchun  yomg‘lik  talab  etilmaydi.  0  ‘simliklar  kecha-kunduz  uzluksiz 

nafas  oladi.  Kunduzi  barglar  hujayrasida  organik  moddalaming  hosil  bo‘lishi  va 

hujayralaming  nafas  olish  jarayoni  bir  vaqtda  o‘tadi.  Lekin  bu  jarayonlarning  har 

ikkalasi ham bizga sezilmaydi. 0 ‘tgan darslarda barglar hujayrasida organik moddalar 

hosil  bo‘lishida  kislorod  ajralib  chiqishini  aytgan  edik.  0  ‘simliklar  ana  shu  oziq 

moddalar hosil qilish jarayonida ajratib chiqargan kislorodning bir qismidan o‘zi nafas 

olishda  foydalanadi  va  karbonat  angidrid  gazi  ajratib  chiqaradi.  0  ‘simliklaming  nafas 

olishini  tajriba  qilib  ko‘rish  mumkin.  Buning  uchun  og‘zi  shisha  plastinka  bilan 

mahkam  berkiladigan  ikkita  shisha  stakan  oling  va  ularga  yangi  kesib  olingan  bargli 

novdalami  soling.  Har  ikkala  stakan  ichiga  yonib  turgan  cho‘pni  tushiring,  cho‘plar 

o‘chmaydi, demak, stakan ichidagi havoda kislorod bor. Har ikkala stakanning og‘zini 

shisha  plastinka  bilan  zich  berk  ng.  Stakanlaming  birini  yorug‘lik  yaxshi  tushib 

turadigan joyga, ikkinchisini esa qorong‘i joyga qo‘ying. Bir necha soatdan keyin unga 

yonib turgan cho‘pni tushirib, har qaysi stakan ichidagi havoning tarkibini tekshiring.