Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti

moliya tizimini erkinlashtirish. Foiz stavkalari darajasi nazoratining bekor qilinishi, kapitalning kirib kelishi-chiqib ketishining liberal rejimi. Biroq, Chilida milliy valyuta kursini keskin pasaytirish, kapitalning xorijga ommaviy chiqib ketishi defoltga olib kelishi muqarrarligini bilib, mamlakatga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya ko‘rinishidagi uzoq muddatli kapitallarni jalb qilishni afzal deb bildilar;

xususiylashtirish. O‘z vaqtida S.Alende xukumati tomonidan milliylashtirilgan qishloq xo‘jalik va sanoat korxonalariga mulkchilik huquqlari qayta tiklandi. A.Pinochet davrida Chilida «ultraliberallashtirish» siyosati o‘tkazildi. 1986-yilda infratuzilma, transport, telekommunikatsiya sohalari xususiylashtirildi;

pensiya tizimidagi islohotlar. Chilida pensiya islohotlari 1981-yilda o‘tkazildi va bu hozirga qadar aksariyat mamlakatlar uchun namuna bo‘la oladi. Nodavlat pensiya fondlari yaratilib, ular o‘rtasida omonatchilar mablag‘larini jalb qilish huquqi bo‘yicha jiddiy raqobat muhiti shakllantirildi. Har bir chililik yiliga ikki marta pensiya fondini o‘zgartirish huquqiga ega bo‘ldi. Davlat zarar keltirayotgan va yuqori riskdagi xususiy fondlar litsenziyalarini bekor qilib, aholi mablag‘larining himoyalanganligini kafolatladi. Pensiya islohotlari mehnatkashlar jamg‘armalarining investitsiyaga aylanishiga imkon yaratdi, bu esa iqtisodiy o‘sishning yirik ichki manbayi bo‘lib xizmat qildi;

ishchi kuchi bozoridagi islohotlar. Mehnat unumdorligi, ishchi kuchi malakasi va haq to‘lash darajasini oshirish.

Chili islohotlarining asosiy natijalari quyidagicha⁹:

• 
  Chili Lotin Amerikasida iqtisodiy o‘sish sur’atlari bo‘yicha yetakchi mamlakatga aylandi (YaIM o‘sish sur’ati 1980-1990-yillarda yiliga o‘rtacha 7 %ni, 1996-2005-yillarda 4,3 %ni, 2013-yilda esa 4,2 %ni tashkil etdi);
  
• 
  mamlakatda ishsizlik darajasi pasaydi, iqtisodiyotning xususiy sektorida yan­gi ish o‘rinlari yaratildi;
  
• 
  mamlakat tashqi qarzining YaIM ga nisbatan ulushi 1985-1995-yillarda 128 %dan 32 %gacha qisqardi, mamlakatning kredit reytingi sezilarli darajada oshdi;
  
• 
  Chili iqtisodiyotida 1970-yillarda mis eksportiga to‘liq bog‘liq bo‘lgan bo‘lsa (mamlakat umumiy eksportining 80 %), 2013-yilga kelib eksportdagi mis ulushi 31,5 %ni tashkil etdi, sanoat eksporti esa 69,5 %ga ortdi;
  
• 
  mamlakat iqtisodiyotining ochiqligi kuchaydi, jumladan, 2013-yilda tovarlar va xizmatlar eksportining YaIM dagi ulushi 32,2 %ni tashkil etdi;
  
• 
  mamlakatdagi inflyatsiya darajasi Lotin Amerikasidagi eng past ko‘rsatkich hisoblanadi (1990-yillarning o‘rtalaridan yiliga 8 %ga yaqin bo‘lgan bo‘lsa, 2013-yilga kelib 1,8 %ga teng bo‘ldi);
  
• 
  mamlakat davlat byudjetining barqaror ijobiy profitsiti (YaIM ga nisbatan 2 %) va savdo balansining ijobiy qoldig‘iga ega;
  
• 
  ijtimoiy soha rivojlandi – mamlakatda ijtimoiy tengsizlik qisqardi, aholining kasbiy malakasi va ta’lim darajasi oshdi;
  
• 
  milliy iqtisodiyotda yetakchi rol davlatdan xususiy sektorga o‘tdi, Chilidagi resurslar bozor mexanizmi dastaklari orqali taqsimlana boshladi.
  
• 
  XX asr oxirida neokonservativ islohotlar kashfiyotchisi hisoblangan Chili Lotin Amerikasi mintaqasiga namuna bo‘ldi. Argentina, Braziliya va Meksika qisqa muddat ichida Chiliga o‘xshash iqtisodiy islohotlarni amalga oshirdilar. Inflyatsiya dara­jasi va tashqi qarzlar miqdorining keskin qisqarishi iqtisodiy islohotlarning sama­rali natijalaridan hisoblanadi. Jumladan, Braziliyada 1993-yilda inflyatsiya darajasi 254,1 %ni tashkil etgani holda, 1995-yilga kelib uni 35 %gacha qisqartirishga erishildi, 2013-yilda esa 6,2 %ga teng bo‘ldi.
  
• 
  Lotin Amerikasining yangi industrial mamlakatlari barqaror iqtisodiy rivojla­nish yo‘liga o‘tdi, deb hisoblash mumkin va buni Chili tajribasi tasdiqlaydi. Shunga qaramasdan, barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlash ustun darajada «kreol neoliberalizmi» modeliga amal qilish imkoniyatlariga bog‘liq hisoblanadi.
  

Asosiy tayanch tushunchalar