Maxsus pedogogika 2016. indd

Go‘daklik davri (2 oylikdan 1 yoshgacha).

Aqli  zaif  bolaning  rivojlanishi  uning  birinchi  yosh  davri-

danoq  normal  bolalar  rivojlanishidan  farq  qiladi.  Ko‘pchilik 

oligofren bolalarda bo‘ynini tutish, o‘tirish, turish, yurish kabi 

holatlarning rivojlanishi kechikib qoladi. Aqli zaif bolalarning 

tevarak-atrofga  bo‘lgan  qiziqishining  pastligi,  ko‘p  narsalarga 

befarqligi  kuzatiladi.  Normal  bola  bir  oylikka  to‘lgash  katta  

yoshdagi kishining yuziga, rangdor va yaltiroq narsalarga uzoq 

vaqt  tikilib  turadi.  Shuningdek,  odamlar  bir  erdan  ikkinchi 

yer ga  siljigan  vaqtida  ularni  ko‘zi  bilan  kuzatib  turadi.  Aqli 

za if bolalarda esa bu holatlar rivojlanmagan bo‘ladi. Shuning 

u chun bolalar hayotining birinchi kunlaridanoq ularda ko‘rish 

va  eshitish  qobiliyatini  o‘stirish  zarur.  Ko‘rish  qobiliyati  bi-

lan  eshitish  qobiliyatini  o‘stirish  –  bolalarda  umumiy  o‘sishi 

uchun, tevarak-atrofdagilar bilan munosabatda bo‘lishi uchun, 

gu-gulashi  va  harakat  qilishi  uchun  katta  ahamiyatga  ega-

dir. Bu davrda bolalarni turli ovozlarga, kattalarning nutqiga, 

shaqildoq ning, musiqa asbobining ovoziga quloq sola bilishini 

rivojlantirib borish kerak.

Aqli  zaif  bola  birinchi  yashash  davrida  tanish  va  begona 

kishilarni ajrata olmaydi. Bu davrda bola osib qo‘yilgan sha-

qildoqni ushlab olishga, Uni mahkam tutib turish uchun qo‘lini 

uzatishga harakat qiladi. Aqli zaif bolada bu jarayonlar ushbu 

davrda rivojlanmagan bo‘ladi. Aqli zaif bolalarning nutqi nor-

mal rivojlanib bormaydi. Bolaning tili chiqishiga yaqinlashib 

qolishi  shunda  namoyon  bo‘ladiki,  bola  tez-tez  har  xil  so‘z 

bo‘g‘inlarini  talaffuz  qila  boshlaydi.  Ularni  anchagacha  tak-

rorlayveradi.

Aqli zaif bolalarda bu jarayonlar kechikib rivojlanadi. Aqli 

zaif  bolalarda  artikulyasiya  apparati  va  fonematik  eshituvning 

rivojlanmaganligi  bola  nutqining  rivojlanishi  kechikishiga  sa-

bab bo‘ladi. Bolalar bu yosh davrida emaklashlari, o‘tirishlari, 

narsalarni  ushlab  turishlari  lozim.  Aqli  zaif  bolalarda  harakat 

qilish  passiv  bo‘lib,  ular normal  tengdoshlariga  nisbatan kech 

emaklaydilar, yuradilar. Aqli zaif bolalar harakatining passivligi 

ularni jismoniy rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Kattalarn-

ing rivojlantiruvchi ta’sirlari amalga oshmaydi. Yaqin rivojlanish 

zonasi kengaymaydi. Jismoniy imkoniyatlarning va psixik jaray-

onlarning  shakllanishidagi  senzetiv  davr  o‘tib  ketadi.  Chunki 

bolalarning harakati, emaklashi tana muskullarining o‘sishiga va 

harakatlarning uyg‘unlashuviga yordam beradi.