Mavzu: yangi alifboning joriy qilinishi



Download 25,29 Kb.
bet2/7
Sana17.04.2022
Hajmi25,29 Kb.
#558231
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Mavzu. Yangi alifboning joriy qilinishi

Aa

Bb

Dd

Ee

Ff

Gg

Hh

Ii

9

10

11

12

13

14

15

16

Kk

Ll
Mm

Nn

Oo

Pp

Qq

Rr

17

18

19

20

21

22

23

24

Ss

Tt

Uu

Vv

Xx

Yy
Zz

Jj

25

26

27

28

29

Tutuq belgisi







O‘o‘

G‘g‘

Shsh

Chch

Ngng

(’)







Nutq tovushlari ikkiga bo‘linadi:

  1. Unli tovushlar.

  2. Undosh tovushlar.

O‘pkadan chiqayotgan havo og‘iz bo‘shlig‘ida hech qanday to‘siqqa uchramay chiqishi natijasida hosil bo‘ladigan tovushlarga unli tovushlar deyiladi.
a, o, e, o‘, u, i.
O‘pkadan chiqayotgan havo og‘iz bo‘shlig‘ining ma’lum bir joyida yoki bo‘g‘izda to‘siqqa uchrashidan hosil bo‘lgan tovushlar undosh tovushlar deyiladi.
b, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, x, y, z, g‘, sh, ch, ng.
Talaffuz va ohang

Talaffuzda ohang muhim o‘rin tutadi. Ohang vositasida so‘z birikmalari va gap, uning bo‘laklari farq qilinadi: Yangiyo‘l (ot, atoqli ot) –yangi yo‘l (so‘z birikmasi). Gap bo‘laklari talaffuz qilinganda, ular orasida to‘xtam (pauza) bo‘ladi. Ikkita to‘xtam orasidagi nutqiy bo‘lak sintagma deb yuritiladi.
2-savol bayoni:

O‘zbek tili lug‘atining boyish manbalari


O‘zbek tili so‘z boyligi hayot, fan, texnika, san’atning taraqqiyoti bilan bog‘liq holda yildan yilga boyib bormoqda. Boyish, asosan, ikki manbaaga asoslanadi:
1. O‘zbek tilining ichki imkoniyatlari (ichki manba).
Bunda ko‘pincha so‘z yasash orqali yangi so‘zlar hosil qilinadi: sinfdosh, limonzor, namunali, ijarachi, vazirlik, tinchliksevar, guldasta, MDH, O‘zMU va b.
2. Shevalardan so‘z olish ham ichki manbaa hisoblanadi: oyi, bolish, dugona, et(go‘sht).
Boshqa tillardan so‘z olish (tashqi manbaa). O‘zbek xalqi qadim zamonlardan buyon boshqa xalqlar bilan aloqada bo‘lib kelgan. Bu tilimizda ham aks etgan. O‘zbek tiliga boshqa tillardan kirgan quyidagi so‘zlarni misol qilib keltirish mumkin:
1) arabcha: kitob, maktab, ma’no, harakat, sanoat muomala, doim, me’da, a’lo, san’at, asosiy,ommaviy, oddiy, milliy, abadiy, ammo, biroq, balki, va, lekin, vaholanki (o‘zbek tilidagi arabcha so‘zlar ko‘proq ot va sifat turkumiga tegishli bo‘lib, ularning belgilari quyidagilardir: ikkita unli yonma-yon keladi: doim, shoir, muomala, shijoat, shuur, inshoot, murojaat, tabiiy; ayirish belgisi (‘) ishtirok etadi: ma’no, qal’a; ko‘pincha yumshoq h tovushi qatnashadi; -iy, viy qo‘shimchalarini olib yasalgan bo‘ladi).
2) fors-tojikcha: barg, anor, korxona, nodon, dono, kamtar, tilla, kaptar, dasturxon, dastro‘mol, poydevor, poyabzal, darhol, darvoza, xursand, farzand, do‘st, go‘sht, sust, past, g‘isht (Ko‘rinyapdiki, fors-tojikcha so‘zlarda poy, dast, dar kabi qismlar qatnashyapdi, so‘zlar oxirida jarangsiz undoshlardan keyin t, jaranglidan keyin d tovushlari ishtirok etyapdi).
3) mo‘g‘ulcha: tuman, navkar, yasoq..
4) uyg‘urcha: manti, lag‘mon, manpar.
5) xitoycha: choy (xitoy tilida tsay deyilar ekan).
6) ruscha: stol, stul, ruchka, samolyot, parovoz, paroxod, pulemyot, pero, cho‘t (schyot).
Rus tilidan olingan so‘zlar orasida asli kelib chiqishi boshqa tillarga xos so‘zlar ham bor: buxgalter, soldat, tank, shtab (nemischa), palto, triko (fransuzcha), klub, futbol (inglizcha), tomat, limon (ispancha).
Boshqa tillardan o‘tgan so‘zlar olinma (o‘zlashma) so‘zlar deyiladi. O‘zbek tilidan ham boshqa tillarga so‘zlar o‘tgan: o‘rik, anjir, somsa, (ruscha: uryuk, injir, samsa). Karandash (qora tosh), kavardak (qovurdoq), yeralash (aralash), utyug (o‘ti yo‘q) kabi so‘zlarning ham rus tiliga o‘zbek tilidan o‘tganligi isbotlangan. Hozirgi paytda o‘zbek tilida ishlatilayotgan bekat so‘zi ham yevropa tillarida piket tarzida qo‘llanayotganligi fanga ma’lum.

Download 25,29 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish