Мавзу: Қурилиш саноати корхоналарини иқтисодиёти ва ташкил этилиши

"Қурилиш-лизинг" лизинг компанияси устав
жамғармасининг таркиби
.1 жадвал

Муассислар номи	Устав жамғармасидаги улуш
	фоиз	млн сўм
"Ўзмиллийбанк"	15	150,0
"Ўзуйжойжамғармабанк"	15	150,0
"Ўзсаноатқурилишбанк"	15	150,0
"Асака" банки	15	150,0
"Пахта-банк"	15	150,0
"Ўзбекистон темир йўллари" компанияси	15	150,0
"Ўзбекнефтгаз" миллий холдинг компанияси	5	50,0
"Ўзбекэнерго" давлат-акциядорлик компанияси	5	50,0
Жами:	100	1000,0

8.2. Қурилишнинг айланма фондлари ва айланма маблағлари, уларнинг шаклланиши ва улардан фойдаланиш кўрсаткичлари
Қурилиш ташкилотлари бошқа тармоқлардаги корхоналар каби, муваффақиятли фаолият кўрсатиш учун фақат асосий эмас, балки айланма воситалар ҳам керак бўлиб, улар айланма фондлар ва муомала фондларига авансланган пул маблағларидан иборат. Кўпинча, бу ҳар доим ҳам тўғри бўлмаса-да, айланма воситалар айланма фондларнинг пуллик ифодаси деб аталади.
Айланма фондлар - бир ишлаб чиқариш циклида тўлиқ фойдаланиладиган айланма воситаларнинг бир қисми бўлиб, шу циклдан сўнг ўзининг дастлабки натурал-моддий шаклини йўқотиб, ўз қийматларини тўлалигича ҳосил бўлаётган маҳсулотга ўтказади.
Муомала фонди - бу корхона ёки ташкилотнинг пул маблағлари ҳамда ҳисоб-китоблардаги маблағлардир. Демак, корхонанинг айланма воситалари - унинг айланма ва муомала фондлари йиғиндисидир.
Айланма фондлар энг муҳим икки элементдан ташкил топган: ишлаб чиқариш жараёнида банд бўлган ишлаб чиқариш заҳиралари ва воситаларидан ташкил топган.
Ишлаб чиқариш заҳиралари - бу ишлаб чиқариш жааёнининг ўзлуксизлигини таъминлашга мўлжалланган, аммо ҳали ишлаб чиқариш жараёнига жорий қилинмаган меҳнат предметларидир (хом ашё, асосий ва ёрдамчи материаллар, ёқилғи, тайёр маҳсулотлар омборлари ёки полигонларидаги буюмлар ва конструкциялар, эҳтиёт қисмлар ва бошқалар).
Ишлаб чиқариш жараёнидаги айланма фондлар - бу аввало тугалланмаган ишлаб чиқариш (қурилиш) ва келгуси давр ҳаражатларидир (вақтинчалик бино ва иншоотлар қуришга, асбоб-ускуналарни бир жойдан иккинчи жойга кўчириш, синовлар ўтказиш ва ҳоказоларга сарфланадиган ҳаражатлар).
Бу ҳаражатларнинг ўзига хос хусусияти шуки, улар бир ҳисобот даврида бир марта амалга оширилади лекин маҳсулотнинг (хизматларнинг) таннархига эса бўлаклаб киритиб борилади, чунки улар фақат жорий эмас, балки келгусида даврлардаги ишлаб чиқариш билан ҳам боғлиқдир.
Бугунги бозор муносабатлари шароитида ишлаб чиқариш заҳираларининг қийматини тўғри баҳолаш жуда муҳимдир. Амалиётдан маълум бўлишича, бу масалага корхона ва ташкилотлар томонидан нотўғри ёндашиш (улар ўз заҳираларини кўпайтиришга интиладилар) уларда керакли айланма воситаларнинг, шу жумладан айланма фондларнинг етишмаслигига, баъзан эса ҳатто мутлақо мавжуд бўлмаслигига олиб келади.
Заҳираларнинг уч хил тури: транспорт, жорий (омбор) ва суғурта (кафолат) заҳиралари мавжуд.