Matnda fonetik va morfologik, leksik-semantik vositalarning badiiy-estetik vazifasi (2 soat) Reja

Agnonimlar. “Agnonim” atamasi yunon tilidan olingan bo‘lib, bilinmagan, tushunarsiz, noma’lum nom degan ma’noni bildiradi. Muayyan tilda muloqot qiluvchilar uchun o‘sha tildagi noma’lum, notanish, tushunarsiz yoki kam tushunarli bo‘lgan so‘zlar agnonimlar degan nom bilan umumlashtiriladi. Agnonimlar lingvosentrik emas, balki antroposentrik hodisa hisoblanadi. Ya’ni, buni tildan foydalanuvchining lisoniy layoqati bilan bog‘liq hodisa deb qabul qilish mumkin.

Badiiy adabiyotda agnonimlar alohida estetik vazifa bajaradi. Agnonimlarning badiiy matnda uslubiy maqsad bilan qo‘llanilish hodisasini agnomaziya deb atash mumkin. Agnomaziyaga yuklanadigan vazifalar sirasiga qahramonlar dunyoqarashini aks ettirish, ularning nutqini individuallashtirish hamda illyustrativ funksiya bajarish kabilarni kiritish mumkin.

Ko‘chimlar deyilganda “adabiy asarning badiiy qimmatini, ifodaliligini, ekspressivlikni kuchaytirish uchun bir narsaning nomini, belgisini ikkinchisiga ko‘chirish yoki so‘zlarning umuman ko‘chma ma’noda ishlatilishi” nazarda tutiladi. So‘z ma’nosining ko‘chish jarayonlari turli ko‘rinishlarda voqe bo‘ladi, bu jarayonlar va ularning natijalari sifatida yuzaga keladigan hodisalar, bu hodisalarning turlari, o‘ziga xos xususiyatlari kabi masalalar o‘zbek tilshunosligida ancha batafsil o‘rganilgan. Ko‘chimlar deyarli ko‘pchilik adabiyotlarda “troplar” atamasi ostida o‘rganilgan. “Badiiy tekstning lingvistik tahlili” qo‘llanmasida ko‘chimlar quyidagicha tasnif qilingan:

1. So‘z ma’nosining miqdoriy ko‘chishiga asoslangan troplar: a) giperbola; b)meyozis.

2. So‘z ma’nosining sifatiy ko‘chishiga asoslangan troplar: a)metafora; b)metonimiya; v)ironiya».

Qolgan tasviriy vositalar mazkur ko‘chimlarning ko‘rinishi sifatida beriladi: “simvol, jonlantirish, epitet, apastrofa - metaforaning; perifraza, sinekdoxa, allegoriya, epitet - metonimiyaning; antifraza, sarkazm - ironiyaning; lilota - meyozisning ko‘rinishlaridir”.