«mashinasozlik texnologiyasi» fakulteti «Texnologik mashinalar va jihozlar»

24-MARUZA
Payvandlash texnologiyasida payvandlash unumdorligini hisoblash.
Reja:
1. Erish koeffitsientini vaqtga bogligligi.
2. Erish notekisligi koeffitsiyenti.
Elektrodning qulochi (vo`let) har bir uchastkasida uning temperaturasi quyidagiga teng bo‘ladi:

bunda s - metallning issiqlik sig’imi , 
γ - metallning solishtirma og’irligi, g/sm³
(9) formuladan ko‘rinishicha, elektrod qulochining (vo`let) biror uchastkasidagi temperatura uning tok ostida bo‘lishi vaqtiga proportsionaldir.
Temperaturaning vaqtga bog’liqligi tok zichligi  va boshlang’ich erish koeffitsienti   bo‘lganda austenitli, xromnikelli elektrodda payvandlash holi uchun ρ =10^-4 om sm.
Elektrod eriy boshlashidan taxminan 79 sek dan so‘ng tok keltiriladigan joyda (tokopodvod) elektrodning temperaturasi metallning erish temperaturasiga teng bo‘lib qoladi. Bunda keyincha payvandlash mumkin bo‘lmay qoladi, chunki bu joyda elektrod yoy bu joyga etmasidan oldinroq eriy boshlaydi.
Grafikdan ko‘rinishicha elektrodning K_er juda kuchli o‘zgaradi. K_er koeffitsientining bunday o‘zgarishi metallning choki bir tekis yotqizilishi buzadi, bu esa payvandchining chok bo‘ylab yoyni xarakatini tezlashtirishga majbur etadi.



22.1-rasm. Erish koeffitsientini vaqtga bogligligi grafigi
Bu o‘z navbatida yoyning payvandlanayotgan metallga beriladigan issiqlik miqdorini kamaytiradi va mos ravishda chetlarining erishini kamaytiradi. Shuning uchun sifatli payvand chokini olish uchun tokning yo‘l qo‘yiladigan zichliklari va elektrodlar uzunliklari kattaligini cheklash zarur.
Tokning chegaraviy zichliklari va elektrodlar zichliklarini xisoblash uchun juda qulay kattalik erish notekislari koeffitsienti deb ataluvchi oxirgi va boshlang’ich erish tezliklari nisbati yoki erish koeffitsienti xisoblanadi:

Amaliyotda payvandlash sifatini ta'minlash uchun erish notekisligi koeffitsienti  =1.3 kattalikdan ortmasligi kerak. Grafikda bu koeffitsient payvandlash boshlangandan so‘ng 37 sek dan keyin xosil bo‘ladi, bunda elektrodning (tok keltiruvchi nuqtasi) yo‘l qo‘yiladigan qizish temperaturasi 700 °C dan ortiq bo‘lmasligi kerak (tokopodvodda).