|
J:Iqtisodiyinqiroz - tovarvaxizmatlargabo‘lgan talab vataklifo‘rtasidagimuvozanatningbuzilishholatidir. Iqtisodiyinqirozningoqibatlarisifatida real YAMMningkamayishi, ommaviybankrotlikvaishsizlik, aholiturmushtarziningpasayishikabilarnikeltirishmumkin.
Iqtisodiyinqiroz (retsessiya) – iqtisodiyotningshundayholatiki, mamlakatyalpiichkimahsulotiningmutloqhajmikamidaikkichorakmobaynidaketma-ketqisqaradi. Iqtisodiyinqirozbozoriqtisodiyotigaxoshodisabo‘lib, ma’lumdavriylikbilantakrorlanibturadi.
Inqirozlarturli-tuman tarzdaro’ybersada, ularniumumiy, o’xshash tomonlarininazardatutib, quyidagiguruhlargaajratishmumkin: xo’jaliktizimidamuvozanatningbuzilishimiqyosigako’ra, umumiyhamdaayrimsohalarda yuzberadiganinqirozlar; iqtisodiyotdamuvozanatningbuzilishinimuntazamyokiaksinchatarzdayuzberishigako’ra, davriy, oraliq, nomuntazaminqirozlar; takrorishlabchiqarishnisbatlariningbuzilishitavsifigako’ra, ortiqchaishlabchiqarishvataqchilishlabchiqarishinqirozlari.
Inqirozning sababishundaniboratki, jamiyatdaishlabchiqarilgantovarlarmassasito’lovgaqobiltalabgamoskelmay( undanoshibketadiyokikambo’ladi ) qoladi. Natijadaishlabchiqarishningbirqismito’xtabqoladi, tovarlarishlabchiqarishto’xtabqoladi, tovarlar ishlabchiqarishkamayadi, ishlabchiqarishningo’sishdavriuningtushkunligibilanalmashinadi.
53.Iqtisodiysiklbo’yichaqandaynazariyalarmavjud?
Ko'pchilikhozirgizamoniqtisodchilariiqtisodiysikllamingobyektiv
tavsifmitanolib, buhodisaniungata’sirko'rsatuvchiichkivatashqi
omillarnitahlilqilishorqalio'rganisbnitavsiyaqiladi. Iqtisodiysikllarni
tashqiomillarningmavjudligibilantushuntiruvchinazariyani eksternal nazariya deb ataladi.
Tashqiomillargaiqtisodiytizimdantashqaridayotuvchivaiqtisodiy
hodisalarningdavriytakrorlanishinikeltiribchiqaradiganomillarkiri-
tiladi. Bu tashqiomillarichidanquyidagilamiajratibko'rsatishmumkin:
- urushlar, inqilobiyo'zgarishlarvaboshqasiyosiylarzalar;
- oltin, uran, neftvaboshqaqimmatliresurslaryirikkonlarining
ochilishi;
Iqtisodiysikllarniiqtisodiytizimningo‘zigaxosichkiomillarita’si
ridavujudgakelishiniasoslovchinazariya internal nazariya deb ataladi.
Asosiykapitalningjismoniyvama’naviyjihatdaneskirib, xizmat mud-
datitugashivauningyangilanishiko'pchilikiqtisodchilartomonidaniqti
sodiysiklnikeltiribchiqamvchimuhimomillardanbirisifatidaqaraladi.
Shuningdek, iqti
sodiyotningsikllirivojlanishisabablariniizohlashdabirqatornaza
riyalar ham ilgarisuriladi. Quyidaulardanasosiylariniko'ribchiqamiz.
Sofmonetarnazariya. Bu nazariyatarafdorlariningfikrichabozor
iqtisodiyotidamarkaziyo'rinnipulvakreditegallaydi. Iqtisodiyotning
sikllio'zgarishiengawalopulmassasioqiminio'zgartirishgabog'liq.
Ikkinchiguruhiesapultizimimutanosibliknibuzmaydi, faqat
mutanosibliknibuzilishigaolibkeluvchiboshqaomillaruchunsharoit
yaratadi, deganfikrmilgarisuradilar. Muvofiqravishdamonetarva no-
monetaryo'nalishvujudgakeldi.
54. Ishsizlikningasosiyturlarigatavsif bеring.
Iqtisоdiyotning bаrqаrоrligi vа sоg’lоmliginiаksettiruvchiko’rsаtkichlаrdаn biriishsizlik dаrаjаsi hisоblаnаdi. Birоq, hаrqаndаymаmlаkаtdаdоimiyrаvishdаmа’lumdаrаjаdаishsizlikmаvjudbo’lаdi. Umumаnоlgаndа, mеhnаtgаlаyoqаtlibo’lib, ishlаshniхоhlаgаn, lеkinishbilаntа’minlаnmаgаnlаrishsizlаrdеyilаdi. Nаmоyonbo’lishхususiyativаvujudgаkеlishsаbаblаrigаko’rаishsizlikfriktsiоn, tаrkibiy, tsiklik, institutsiоnаl, tехnоlоgik, rеgiоnаl, yashirinvаturg’unishsizlikturlаrigаbo’linаdi.
birishdаnbo’shаb, bоshqаbirigаjоylаshgungаqаdаrоrаdаmа’lumvаqto’tаdi (bа’ziаdаbiyotlаrdаbumuddаt 1 оydаn 3 оygаchаdаvоmetishiko’rsаtilаdi). Аynаnshuvаqtоrаlig’idаgi, ya’nibirishdаnbo’shаbyangiishgаjоylаshgungаqаdаrbo’lgаndаvrdаgiishsizlik friktsiоn (оrаliq) ishsizlik dеyilаdi.
yangitехnоlоgiyalаrningishlаbchiqаrishgаqo’llаnishinаtijаsidаbа’zibirtаrmоqvаsоhаmаhsulоtlаrigаbo’lgаntаlаbqisqаrib, zаmоnаviymаhsulоtturlаrigаtаlаbo’sаdi. Buesаyalpiishchikuchitаrkibidаhаmmа’lumo’zgаrishlаrningro’ybеrishinitаqоzоetаdi. Nаtijаdаbа’zibirkаsbyokimutахаssislikturlаridаgiishchilаrgаtаlаbningqisqаrishiyokiumumаnyo’qоlishiulаrningo’zkаsbvаmutахаssisliklаrinio’zgаrtirishyokishundаykаsblаrgаtаlаbsаqlаnibqоlgаnjоylаrgаko’chibo’tishgаmаjburqilibqo’yadi. Ulаryangikаsbvаmutахаssisliknio’zlаshtiribyokibоshqаjоygаko’chibo’tib, yangiishgаjоylаshgungаqаdаrbo’lgаnishsizlik tаrkibiyishsizlik dеbаtаlаdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
