Ma’lumki, suv kuchsiz elektrolit, aniqrog‘i kuchsiz amfolitdir. Suv molekulasi oz miqdorda boʻlsada, quyidagi tenglama boʻyicha dissotsiyalanadi

[CH3COOH]

dan

SN₃SOON=

^[CH3COO−^]*^[H+^]

ekanliginibilamiz.BuqiymatlarniKgidr.-ifodasigaqo‘ysak:

[SN₃SOO^-][N⁺]ON^- [N⁺]ON^-

= =

Kkisl[SN₃SOO^-]_*1 Kkisl

.kelibchiqadi.

Agar[H+]*[OH-]=Kwsuvningionko‘paytmasiekanliginiesgaolsak:

KW 1*10^-14

Kgidr 

Kkisl Kkis

kelibchiqadi.

Huddi shu singari 2 - tur va 3- turdagi tuzlar uchun Kgidr- ifodasinikeltiribchikarishmumkin.Shunga asosan:

-kuchsizasosvakuchlikislotadanhosilbo‘lgantuzninggidrolizdoimiysi:

KW 1*10^-14

Kgidr

Kasos Kasos
kuchsizasosvakuchsizkislotadagihosilbo‘lgantuzninggidrolizdoimiysi:

..

KW 1*10^-14

Kgidr

KkislKasos KkislKasos
bo‘ladi.

Tuzlarninggidrolizdarajasi -hvaKgidro‘rtasidaquyidagibog‘lanishbor:

_h2

^KgidrStuz*^{---------- bo‘libh<1bo‘lganiuchun}1-h²
Kgidrh²Stuz bo‘ladiva hKgidrStuz
Harqanday kimyoviyjarayon kabigidrolizjarayonihamGgidr,Hgidrva

Sgidrbilanxarakterlanadi.Gidrolizjarayonio‘z-o‘zidanborishiuchun

Ggidr<0shartbajarilishishartvabuparametrlaro‘zaroquyidagichabog‘langan:

Ggidr=Hgidr-TSgidr.

Gidroliz qaytar reaksiya bo‘lgani uchun muvozanat holati yuzaga keladi. ShusababliKmuv=Kgidrbo‘lganiuchunGgidr=-RTlnKgidrbo‘ladi.

Gidrolizlanish jarayonlari faqatgina tuzlar ishtirokida boribginaqolmasdan, ba’zi (metallarning nitridlari, metallmaslarning

birikmalari PF3, PF5, PCI3, PCI5oddiy va murakkab efirlar, yeglar, kraxmal vasyellyulozakabi)moddalarhamgidrolizlanadi.Bularningayrimlarituzlarninggidrolizisingariborsa,ayrimlarihechkandayelektrolitxossasigaegabo‘lmaganmoddalarnihosilqiladi.MetallarningnitridlariLi3N,K3N,AINsuvli eritmada:

Li3N+ 3H2O3LiOH+NH3

mexanizmda gidrolizlanib, gidroksid va ammiakni hosil qiladi.Agar PCI5ni suvbilan ta’sirlasak:

PCI5+4H2OH3PO4+5HCI

reaksiyatenglamasibuyichagidrolizlanib,tegishlikislotalarnihosilqiladi.

Agar murakkab efirlarni kislotali sharoitda (rN < 7) suv bilanta’sirlasak: [N]

R`-C(O)-O-R``+HOH  R`-COOH+R``-OH

tegishli karbon kislota va spirt hosil bo‘ladi. Bu reaksiya tegishli muhitdaolib borilsa,tegishli kislotaningtuzi(sovun) vaspirthosilbo‘ladi:

R`-C(O)-O-R``+NaOHR`-COONa+R``-OH

Bu gidroliz amaliy jixatdan oxirigacha boradigan jarayon bo‘lib, yog‘lardansovunolish shugidrolizreaksiyasiga asoslangan.

Kraxmal va syellyulozalardan keng miqyosda foydalanish uchun ularni harxilsharoitda gidrolizlanadi:

[-C6H10O5-]n+nH2OnC6H12O6(glyukoza)

hosil bo‘lgan glyukozani bijg‘itish bilan etil spirti ishlab chiqariladi.Huddi shuningdek, turli qishloqxo‘jalik mahsulotlari (kand, lavlagi, shakarkamish)danshakarishlabchikarishjarayonlarihamgidrolizjarayonlaridanfoydalanishgaasoslangan.

Nazoratuchunsavolva mashqlar.

1. 
   Tuzning gidrolizlanishi deb nimaga aytiladi? Qanday tuzlargidrolizgauchraydi?
   
2. 
   Ushbutuzlargidroliziningqisqartirilganionlitenglamalarinituzing: kaliy sulfid K₂S, temir (III)-sulfid Fe₂S₃, mis ( II)-sulfatCuSO₄vakaliy fosfatK₃PO₄.
   
3. 
   AlCl₃tuzininggidrolizreaksiyasitenglamasiniyozing.
   
4. 
   NaCltuzinimauchungidrolizgauchramaydi?