Maksad: "Axborot texnologiyalari", "Tibbiy informatika" fanlariga ta’rif berish, ularning

 

        8 

 

 

 

Kompyuterdagi  ma’lumot  birligi  bir  bit  dan  iborat,  ya’ni  u  0  yoki  1  qiymat  qabul  qiladi. 

Lekin kompyuter buyruqlari bayt bilan ishlaydi. Ketma-ket sakkiz bit bir bayt dan iborat bo‘ladi. 

Demak,  bir  bayt  birligi  belgi  qiymatini  256  variantda  kodlash  imkoniyatini  beradi,  chunki 

2

8

=256. 

Bayt – sakkiz bitdan iborat axborotning eng kichik o‘lchov birligi bo‘lib, u Klod SHennon 

tomonidan taklif qilingan. Bir bit 0 yoki 1 raqamidan iborat bo‘ladi.  

Klaviatura  alfavitdagi  256  ta  simvolni  kodlashtirish  uchun,  aynan  sakkiz    “bit”  bo‘lishi 

talab  qilinadi.  Hisoblash  texnikasida  bit  deyilganda    “0”  yoki    “1”  raqamlarini  saqlovchi  eng 

kichik xotirasi tushuniladi. 

1)  1 bit = 0 yoki 1 raqamlaridan biri 

2)  8 bit = 1 bayt 0 yoki 1 raqamlaridan iborat sonlar  kombinatsiyasi 

3)  1 Kilobayt (Kb)    =  1024 bayt    = 2

10

 bayt. 

4)  1 Megobayt (Mb)   =  1024 Kbayt = 2

20

 bayt= 1048576 bayt. 

5)  1 Gigabayt (Gbayt)= 1024 Mbayt = 2

30

 bayt=1 073 741  824 bayt. 

6)  1 Terabayt (Tb)     =  1024 Gbayt  = 2

40

 bayt=1 099 511 627 776 bayt. 

7)  1 Petabayt (Pb) =  1024 Tbayt= 2

50

 bayt =1 125 899 906 842 624 bayt.     

1 – savol. Informatika so‘zida qancha bayt axborot bor? 

Javob. Bu so‘zda 11 ta harf bor. Kompyuterda 1 ta harf  yoki simvolning o‘lchov birligi 1 

baytga teng bo‘lsa, Informatika so‘zi 11 bayt axborotga ega 

2 – savol. Kompyuter so‘zi necha bitdan iborat? 

Javob.    Bu  so‘z  9  ta  harfdan  iborat  bo‘lgani  uchun  u  9  bayt  axborotga  ega.  Demak, 

kompyuter so‘zida 9x8=72 bit axborotdan iborat. 

YUqorida keltirilgan jumlalarni, informatika tili bilan aytganda axborotlarni doskaga  yoki 

daftarga  yozsak ,  yoki tovishimizni chiqarib o‘qisak yoki e’lon qilsak,  magnit tasmasiga  yozib 

boshqa  joyga  jo‘natsak,  telefonda  birorta  kishiga  aytsak  u  xabar  aylanadi.  Demak, 

ma’lumotlardan axborotlar hosil qilinadi, axborotlarni uzatish shakli esa xabarni ifodalaydi. 

Bugungi kunyoshlari zamonaviy kompyuterlar( jumladan mobil ko‘rinishdagilar)dan foydalanish 

qobiliyatini  oddiy  instrumntlar  sifatida  namoyish  etadi.  Huddi  shunday,  yillar  davomida  klinik 

ishchi  stansiyalar  oddiy  statsionar  palatalarida  ham  mavjud  bo‘lib  kelgan.  yillar  o‘tib, 

stansiyaorqali  aloqa  mobil  aloqa  vositalari  tomonidan  siqib  chiqarila  boshlandi.  SHunga 

qaramay,  ko‘pchilik  kuzatuvchilar  tez  yordamni  Tizim  sifatida  baxolaydilar.  So‘nggi  30  yil 

ichida  ancha  o‘zgarishlar  yuz  berib,  shaxsiy  kompyuterlar,  grafik  interfeyslar  insonning 

kompyuter  bilan  muloqotining  yangi  ko‘rinishini,  axborotlar  saqlashning  yangi  usullari  (  lokal 

bilan bir qatorda “Oblako”da)ni , mobil qurilmalar, asboblar va instrumentlarning monitoringini 

olib  borishni  o‘rgandi.  Internet,tarmoqsiz kommunikatsiya, ijtimoiy  media  va ko‘pgina  boshqa, 

ya’ni  sog‘liqni  saqlash  tizimining  barcha  hodimlari  tomonidan  qo‘llanilmoqda.  Oldinda  katta 

o‘zgarishlar  turibdi.  Kompyuter  va  axborot  texnologiyalarining  bugunda  hayotimizga  singib 

ketganini his qilar ekanmiz, 70-yillar oxirida birinchi shaxsiy kompyuterlarning yaratilgani, lokal 

tarmoq  80-  yillardan  ishlay  boshlagani,  Veb  tarmoqning  90-yillarda  quloch  yoygani,  smartfon, 

ijtimoiy  tarmoqlar  hamda  tarmoqsiz  aloqa  yaqindagina  faqat  loyixa  bo‘lganini  unutmasligimiz 

kerak.  Bunday  keskin  rivojlanish  bevosita  sog‘liqni  saqlash  tizimining  rejlashtirishga  ham  o‘z 

ta’sirini  ko‘rsatmay  qo‘ymaydi.  AKTning  keng  suratlardagi  rivojlanishi,  haytga  kirib  borishi 

davlatimiz tomonidan qator islohotlarning amalga oshirilishiga sabab bo‘ldi. 

(  Edward  H.  Shortliffe,  James J. Cimino  Editors  Biomedical  Informatics.  Springer,  New  York, 

2014, str 4-13) 

 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezitentining  Qaror  va  Farmonlari,  VM  Qarorlarini  misol  qilsa 

bo‘ladi.  

1.  «Kompyuterlashtirishni  rivojlantirish  va  AKTni  qo‘llash  haqida»  (PF-3080,  30.05.2002; 

Postanovlenie KM №200, 6.06.2002) 

2.«2002-2010 yillarga kompyuterlashtirish va AKTni rivojlantirish dasturi»  

3.«AKT ni rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar haqida» (PQ-117, 8.07.2005) 

---