|
Topshiriq va nazorat savollari:
1. Paxta tolasining asosiy sifat ko‘rsatkichlari.
2. O‘zDSt604-2001 - Paxta tolasi texnikaviy shartlar standartining mazmuni va
mohiyati.
3. Paxta tolasining sifat ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun namuna tanlab olish.
4. O‘zDSt614-94 - Paxta tolasi namuna tanlab olish standartining mohiyati.
5. Klassyor usulida paxta tolasining sifatini aniqlash.
125
VI- bob. CHIGITNING SIFATINI ANIQLASH USULLARI
6.1. Urug‘lik paxtadan olingan, ekishga mo‘ljallangan urug‘lik chigitning
sifatini aniqlash
Urug‘lik chigitning sifatini aniqlashdan maqsad - kategoriyasi bo‘yicha
iflosligini, namligini, mag‘zining to‘liqligini, pishib yetilganligini va mexanik
shikastlanmaganligini belgilashdir.
Urug‘lik chigitning sifatini aniqlash uchun namuna olinadi. Namuna olish
tartibi va tanlab olish usullari 663-raqamli standartda keltirilgan.
Ushbu standart qo‘llanish doirasi bo‘yicha talablari majburiydir.
Urug‘lik chigitlar quyidagi texnik talablarga javob berishi kerak:
— ekish uchun g‘o‘zaning rayonlashgan yangi va istiqbolli navlarining elita
hamda birinchi (R1), ikkinchi (R2) va uchinchi (R3) avlodli chigitlari ishlatilishi
kerak. R4 va so‘nggi avlodlari Respublika qishloq xo‘jalik vazirligining ruxsati
bilan ekiladi;
— urug‘lik chigit navligi 38-jadvalda ko‘rsatilgan talablarga javob berishi
kerak;
— urug‘lik chigit unuvchanligi bo‘yicha 39-jadvalda ko‘rsatilgan I, II va III
talablardagidek uchta sinfga bo‘linadi.
Ishlab chiqaruvchi va talablar o‘zaro kelishuviga muvofiq urug‘lik chigit
bo‘yicha 3-jadvalda keltirilgan talablarga binoan o‘sib chiqish quvvati bo‘yicha
tavsiflanishi mumkin.
Urug‘lik chigit ekishga tayyorlash bo‘yicha quyidagilarga bo‘linadi:
— tukli (linterdan keyin);
— mexanik usulda tuksizlantirilgan;
— kimyo-mexanik usulda tuksizlantirilgan.
Namlik (namlikning massaviy ulushi), ifloslik (mineral va organik ifloslik
aralashmalarining massaviy ulushi), tuklilik, mexanik shikastlanganlik va qoldiq
126
tolalik ko‘rsatkichlari bo‘yicha urug‘lik chigit 39-jadvalda keltirilgan me’yorlarga
munosib bo‘lishi kerak.
Tukliligi bo‘yicha tuksizlantirilgan chigitlar tegishli tartibda tasdiq-langan
namunalarga mos kelishi kerak.
Chigit kategoriyasi ifloslik, namlik yoki mexanik shikastlanganlik
ko‘rsatkichlarining eng yomoni bo‘yicha aniqlanadi.
Tuksizlantirilgan urug‘lik chigitning ekish uchun mo‘ljallangan fraksiyasining
o‘lchamlari bo‘yicha bir tekisliligi 94 % dan kam bo‘l-masligi, to‘kilgan dorilagich
aralashmasining mavjudligi esa 0,5 % dan oshmasligi kerak.
Tuksizlantirilgan urug‘lik chigit tayyorlash uchun unuvchanligi bo‘yicha
faqat I va II sinfga tegishli chigitlarni ishlatishga ruxsat etiladi.
Elita urug‘ini yetishtirish uchun elita-urug‘chilik xo‘jaliklarida ekiladigan
oilalar bo‘yicha yigilgan chigit unuvchanligi bo‘yicha I sinfdan past bo‘lmasligi
kerak.
38-jadval
Chigit
avlodi
Nav
tozaligi,
kamida
%
Sinf
Unuvchanlik,
kamida %
O‘sib
chiqish
quvvati,
kamida %
Elita
100
I
95
90
R1
99
II
90
80
R2
98
III
85*
70
R3
96
70 dan kam
* Ekish uchun Respublika Qishloq xo‘jaligi vazirligining ruxsati bo‘lgan taqdirdagina yo‘l
qo‘yiladi.
Urug‘li chigitlarda begona aralashmalar, begona o‘t urug‘i, tirik zararkunanda
va ularning tuxumi bo‘lishi qat’iyan man etiladi. Kuygan urug‘lik chigit ekishga
ruxsat etilmaydi.
G‘o‘za chigitlari qoplarga joylanadi. Dorilanmagan chigitlar massasini 50 kg
dan oshirmasdan jun-kanop qoplarga solinadi yoki uch qavatli qog‘oz qoplarga
127
massasini 25 kg dan oshirmasdan qoplanadi.
Dorilangan urug‘lik chigitlar uch qavat qog‘oz qoplarga massa-sini 25 kg dan
oshirmasdan qoplanishi kerak.
Har bir qopning og‘zi zich qilib berkitilishi lozim.
Qoplangan urug‘lik chigitlar belgilanadi, quyida ko‘rsatilgan yorliq
yopishtiriladi.
39-jadval
Foiz hisobida
Ko‘rsatkich nomlari
Me’yori
tukli chigitlarga
tuksiz chigitlarga
1 kate-
goriya
2 kate-
goriya
3 kate-
goriya
1 kate-
goriya
2 kate-
goriya
3 kate-
goriya
Namlik (namlikning
massaviy ulushi), ko‘pi
bilan
9,0
10,0
10,0
9,0
10,0
10,0
Ifloslik (mineral va
organik ifloslarning
massaviy ulushi), ko‘pi
bilan
5,0
6,0
0,7
0,2
0,3
0,3
Tukliligi, ko‘pi bilan
—
—
—
0,3
0,4
0,5
Mexanik shikast-
langanligi, ko‘pi bilan
5,0
6,0
7,0
6,0
7,0
8,0
Qoldiq tolaliligi, ko‘pi
bilan: tukli chigitlar
uchun
0,8
0,8
0,8
—
—
—
Tabiiy tuksizlantirilgan
chigitlar uchun
0,4
0,4
0,4
—
—
—
- mahsulotning nomi;
- to‘da tartib raqami;
- seleksion navi;
- avlodi;
- chigit sinfi;
- chigit kategoriyasi;
- ushbu standartning belgilanishi.
Tuksizlantirilgan chigitlar uchun yorliqda qo‘shimcha ravishda tuksizlantirish
usuli ko‘rsatiladi. Dorilangan chigit qoplarga «Zahar. Dorilangan» so‘zlari
yoziladi.
128
Do'stlaringiz bilan baham: |
