M. Y. Ayupova

Miyachali dizartriya. 
Dizartriyaning bu shaklida miyacha va uning markaziy 
asab tizim ining turli bo ‘limlari bilan aloqalari jarohatlanadi. M iyachali 
dizartriyada nutq sekinlashgan, jum la oxiriga kelib ovozning "o‘chib qolishi" 
bilan tavsiflanadi. Til va lab mushaklari tonusining pasayishi ular uchun xos 
bo‘lib, til ingichka holda og‘iz b o ‘shlig‘ida beharakat yotadi, harakatlar tempi 
sekinlashgan, artikulatsiya holatlari his etish va amalga oshirishda qiyinchiliklar, 
yumshoq tanglay osilib turishi, chaynash harakatlarining sustligi, mimikaning 
cheklanganligi kuzatiladi. Til harakatlari noaniq b o ‘lib, unda giper yoki 
gipometriyalar (harakatlar hajmining ortishi va kamayishi) kuzatiladi. Nozik 
maqsadga yo‘naltirilgan harakatlarni bajarishda tilni bilinar-bilinmas titrashi, 
tovushlarni buninli talaffuz etish kuzatiladi.
D iz a rtriy a n in g diffensial diag n o stik asi ikki y o ‘n a lish d a am alga 
oshiriladi: dislaliyadan va alaliyadan farqlash.
D islaliyadan farqlash 3 ta asosiy sin d ro m lar (artikulatsiya, ovoz va 
nafas kam chiliklari sindrom lari) asosida am alga oshiriladi. B unda tovush 
talaffuzi buzilishi, nutqning m a ’no tom onidagi kam chiliklar, tovushlar 
t a l a f f u z i n i n g o ‘z ig a x o s n u q s o n l i k l a r i d a t o v u s h n i n u t q d a
m u sta h k a m la sh d a g i q iy in ch ilik , s h u n in g d e k , n e v ro lo g ik te k sh iru v
m a’lu m o tlari (m arkaziy asab tizim ida organik ja ro h a tla r belgilarining 
mavjudligi) va analiz xususiyatlari (perinotal nuqsonliklar, baqirish, ovoz 
reaksiyalari, em ish, yutish, va chaynash kabi n u tq gach a b o ig a n davr 
xususiyatlari alo h id a o ‘rin tutadi) katta aham iyatga ega.
A laliyada farqlash nutqning leksik-gram m atik to m o n in in g rivojlanishi 
xususiyatlarida til operatsiyalarini birlam chi kam chiliklarini y o ‘qligiga 
asoslanib am alg a oshiriladi.