M u ndarij a

1.7. Donni uyum va maydonchalarda vaktincha saqlash.
Mamlakatimizda don saqlash omborxonalari kupayib borishiga karamasdan, 
xosilni yigib olish vaktida ayrim tuman va viloyatlarda xujaliklarda etishtirilgan 
xosilni vaktincha uyumlarda saqlashga majbur bo’lib kolinmokda. Uyum deb 
ma`lum bir koidaga asosan omborxonadan tashkarida ochik xavoda tukilgan yoki 
koplarga joylashtirilgan donlarga aytiladi. Don uyumlarini saqlash davrida xar xil 
tashki muxit sharoitining tezda ta`sir etishi ularni saqlashga chidamliligini juda 
pasaytiradi. Ayniksa, bunday sharoit kuz va baxor oylariga tugri keladi. Donlarni 
uyumda saqlashga uni ichki kismida kechadigan jarayonlar ustida kuzatish 
ishlarini olib borish kiyinlashadi. SHu sababli, uz-uzidan yonib ketish va 
xasharotlar bilan zararlanishnni uz vaktida paykash kiyinlashadi. Bundan tashkari, 
donlar uyumda ifloslanadi, buziladi va kushlar, kemiruvchi xayvonlar tomonidan 
osongina nobud kilinadi. Kupchilik rivojlangan davlatlarning tajribasidan 

---

ma`lumki, donlar ochik uyumlarda saqlan ganda tuplamgan xosil 10—30 
foizgacha yukotilishi mumkin. 
Urug`li donlarni ochik xavoda uyumlarda saqlash kat`iyan man etiladi. Agar 
yangi urib olingan xosilni vaktincha uyumlarda saqlashga majbur bo’lib kolinsa, 
vaktda uyum uchun maydon tanlashga, donlarni uyumlarga joylashtirish xamda 
ustini yopish usullariga e`tiborni karatish kerak. Uyum uchun maydonchalar tugri, 
tekis, suv tuplanib kolmaydigan kilib tashkil etiladi. Maydon xar tomonlama 
avtomobillarni kirib shamollatish uskunalarini joylashtirish va boshka chikishi 
uchun, don tozalagich mashinalarini, muntazam ishlarni bajarish uchun kulay 
bo’lishi lozim. Maydon asfal`tlanishi yoki er kattik jipslanib (trambovka) ustiga 
taxta yoki plyonka tushaladi. Maydonchani shunday tashkil kilish kerakki, uyum 
balandligining eng uchli kismi kuz-kish paytida bo’ladigan shamol yunalishiga 
tugri kelsin. 
Donlarni uyumga joylashtirishdan oldingi tayyorgarlik ishlari xam katta 
axamiyatga ega. Namlik kanday bo’lishidan kat`iy nazar, ularni maydonchaga 
joylashtirishdan avval 8
0
S va undan past xaroratgacha sovitilishi kerak. Bunday 
kilishning sababi uyumda kana va xasharotlarning faol rivojlanishini yukka 
chikaradi, uz-uzidan yonib ketish darajasini pasaytiradi. Faol shamollatish 
kurilmasidan foydalanib donlarni transportyor zanjiridan utkazish yuli bilan 
donlar sovitiladi. Bunda sutkalik xaroratdan xam foydalanish maksadga 
muvofikdir. Fakat Kuruk va
urtacha namlikdagi don uyumi oldindan sovitilib keyin 
ustini yopish tavsiya kilinadi. Oldindan sovitilmagan xamda namligi teng 
namlikdan yukori bo’lgan don uyumini yopish shart emas, aks xolda tezda uz-
uzidan yonib ketish jarayoni boshlanishi mumkin.