M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

4- §. Kuch  usuli  bilan  statik  noaniq  ramalarni  hisoblash 

 

Misol tariqasida egilishga ishlovchi statik noaniq ramani 

hisoblashni ko‘raylik (10.5-rasm). 

 

10.5-rasm. Egilishga ishlovchi statik noaniq rama. 

 

Rama barcha sterjenlarini egilishdagi bikrligi o‘zgarmas. Ramani 

yuqoridagi keltirilgan ketma-ketlikda hisoblaymiz. 

1. Statik noaniqlik darajasini (10.1) bog‘lanishdan foydalanib 

topamiz. 

н

к

ш

ш

k

n

−

−

=

2

3

 = 3 · 1 – 2 · 0 – 1 = 2 

Berilgan rama tashqi tomondan statik noaniqligi 2 ga teng, chunki 

bu holda tayanch reaksiyalari qo‘shimcha noma’lum hisoblanadi. 

Ikkala tayanch reaksiyalarini tashlab yuborib, ularni 

X

1

  X

2

 

noma’lum kuchlar bilan almashtiramiz va asosiy sistemaning bir nechta 

variantlarini tuzamiz (10.6-rasm). 

Hisoblash uchun 10.6-rasmda keltirilgan rama variantlarini 

ixtiyoriysini olish mumkin, ammo birinchi variant epyuralarini qurish, 

hisoblash hajmini kamaytirishi qulay. 

---

 

248

 

 

 

10.6-rasm. Asosiy sistema variantlari. 

 

3.  Kanonik tenglamalar sistemasini tuzamiz. 

⎭

⎬

⎫

=

Δ

+

+

=

Δ

+

+

0

 

 

 

 

0

 

 

 

 

2

22

2

21

1

1

12

2

11

1

P

P

X

X

X

X

δ

δ

δ

δ

  

 

 

 

(10.6) 

4.  Asosiy sistemani birlik noma’lum kuchlar bilan yuklab, birlik 

moment epyuralarini quramiz  (10.7a,b-rasm). 

 

 

10.7-rasm. Birlik kuch epyuralari: 

a) vertikal birlik kuch epyurasi; b) gorizontal birlik kuch epyurasi; d) tashqi kuch 

epyurasi. 

 

(1) kuchdan  M

1

=1

⋅

z

1

,  z

1

=0 da M=0 

 

 

 

   z

1

=3 da M =3 tm 

(2) kuchdan M

1

=0, M

2

=1

⋅

 z

2

    z

2 

=0 da M=0 

 

 

 

 

       z

2

=4 m da M=4 tm 

Asosiy sistemaga tashqi yukni qo‘yib, yuk momenti epyurasini 

quramiz (10.7d-rasm) 

5. Birlik kuch va yuk epyurasini ko‘paytirib, kanonik tenglamalar 

sistemasiga kiruvchi ko‘chishlarni aniqlaymiz. 

δ

11

 ni aniqlash uchun birinchi kuch epyurasini o‘zini-o‘ziga 9.2-

jadvaldan foydalanib ko‘paytiramiz. 

---

 

249

EI

EI

Е

I

45

3

4

3

3

3

3

3

11

=

⋅

⋅

+

⋅

⋅

⋅

=

δ

 

 

δ

12

 ni aniqlash uchun birinchi kuch epyurasini ikkinchi kuch 

epyurasiga ko‘paytiramiz.