M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

1.15. Buyrаk vа siydik аjrаtish а’zоlаrining xirurgik 
kаsаlliklаri bilаn оg‘rigаn bеmоrlаrdа 
hаmshirаlik pаrvаrishi
Buyrаk vа siydik аjrаtish а’zоlаrining xirurgik kаsаlliklаri 
bilаn оg‘rigаn bеmоrlаrning xususiyatlаri
urologiya  xirurgiyaning  siydik-tanosil  a’zolari  (buyraklar, 
siydik  yo‘llari,  qovuq,  siydik  chiqarish  kanali,  prostata  bezi, 
moyaklar,  jinsiy  olat)  kasalliklari  bor  bemorlarda  davolash  bilan 
shug‘ullanadigan bo‘limidir.
Urologiyaga oid maxsus terminlar:
Sistoskopiya – sistoskop yordamida qovuqni tekshirish. Qovuq 
shilliq  qavatini  siydik  chiqarish  kanalining  tashqi  teshigi  orqali 

---

165
kirgazilgan  sistoskop  yordamida  tekshirish.  Siydik  yo‘llarini 
kateterlash yordamida ko‘tariluvchi piyelografiya qilinadi.
Xromotristoskopiya.  Buyraklar  faoliyatini  aniqlash  imkonini 
bera di. Shu maqsadda venaga 4 ml 4% li indigokarmin eritmasi 
yubo riladi.  Qovuqqa  sistoskop  kiritiladi.  Normada  3–4  daqiqa 
o‘tgach,  siydik  yo‘llaridan  ko‘k  rangga  bo‘yalgan  siydik  ajraydi. 
Indigokarmin  ajralib  chiqishi  ushlanib  qolganda  buyrak  yoki 
siydik  yo‘llari  faoliyati  buzilganligi  to‘g‘risida  fikr  yuritish 
mumkin.
Siydik  yo‘llarini  kateterlash.  Tekshirish  uchun  maxsus 
kateterlovchi  sistoskop  qo‘llaniladi.  Uning  yordamida  siydik 
yo‘liga maxsus kateter kiritiladi. Siydik yo‘li chandiqli torayganda 
kateter  to‘siq  oldida  turib  qoladi.  Siydik  yo‘li  kateteri  orqali 
siydikni bevosita buyrak jomidan olish mumkin.
Ko‘tariluvchi piyelografiya. Siydik yo‘li kateteri orqali buyrak 
jomiga  kontrast  modda  –  20%li  sergozin  eritmasi,  kardiotrast, 
diodon  kiritiladi  va  rentgenogramma  qilinadi.  Toshlar  va  o‘sma 
yaxshi ko‘rinadi.
Venaga  kontrast  modda  yuborib,  urografiya  qilish.  Venaga 
40%  li  sergozin  eritmasidan  50  ml  yuboriladi  va  10,  20,  30 
daqiqadan keyin siydik yo‘llari rentgenografiya qilinadi. Bu usul 
buyraklarning  siydik  ajratish  faoliyatini  va  to‘siqlar  borligini 
aniqlash imkonini beradi.
Sistografiya.  10–20%  li  sergozin,  diodon  yoki  kardiotrast 
eritma sidan  100–150  ml  quyib,  to‘ldirilgan  qovuqni  rentgeno-
grafiya qilish. Qovuqdagi o‘smalar, shikastlarni tashxislash imko­
nini beradi.