M abduraimova, N. Abdullaeya

 
Nazorat savollari: 
 
1.
Sug‘urta biznesi deganda nimani tushunasiz.
 
2.
Sug‘urta biznesining huquqiy asoslarini tushuntirib bering.
 
3.
Sug‘urta tashkilotlarida biznes jarayonini tashkil etish asoslarinin aytib 
bering.
 
4.
Sug‘urta tashkilotining biznes jarayoniga ta’sir etuvchi omillarni 
tushuntirib bering.
 
 
 

---

34 
II BOB. SUG‘URTA BIZNESINI SUG‘URTA FAOLIYATI BO‘YICHA 
TURKUMLANISHI
 
2.1 Sug‘urta biznesini sug‘urta faoliyati bo‘yicha turkumlash 
 
Sug’urta biznesi iqtisodiy infratuzilmaning ajralmas qismi sifatida bir 
tomondan, ijtimoiy kafolatni ta’minlasa, ikkinchi tomondan, shartnomaviy
majburiyat va tariflar mexanizmi orqali turli sug’urta risklaridan ogoh etish 
negizida iqtisodiyot sub’yektlari manfaatlarining himoyasini ham o’z zimmasiga 
oladi. Sug’urta biznesini sug’urta faoliyati bo’yicha rivojlantirish zaruratini uning 
quyidagi xususiyatlariga egaligi bilan asoslash mumkin: 
- bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday munosabatlarda xavf-xatar, 
tavakkalchilik va qaltisliklarning mavjudligi;
- sug’urta tashkilotlarining xo’jalik sub’yektlarini favqulodda yuz bergan 
hodisalar oqibatida yetgan zararlardan himoyalash, ya’ni favqulodda holat 
natijasida korxonaning faoliyati to’xtab qolmasligi va davom ettirilishini 
ta’minlashi; 
- mamlakat iqtisodiyotiga katta miqdordagi investitsiyalarni kiritilishi 
munosabati bilan ularni sug’urtalash zaruriyatining kelib chiqishi; 
- hayot sug’urtasi orqali aholining ijtimoiy-iqtisodiy himoyasini bozor 
iqtisodiyoti tamoyillari asosida ta’minlashi; 
- mamlakat umumiy iqtisodiyotining barqaror rivojlanishida muhim 
omillardan biri hisoblanishi va boshqalar.
O’zbekiston Respublikasi sug’urta xizmatlari bozorida keng qamrovli 
iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish turli mulkchilik shaklidagi sug’urta 
tashkilotlarining vujudga kelishi bilan bir qatorda yangi sug’urta xizmatlarini 
yo’lga qo’yilishiga qulay shart-sharoit yaratdi. 
Sug’urta biznesi mustaqil iqtisodiy kategoriya sifatida iqtisodiy munosabatlar 
tizimida muhim o’rin tutadi. U moliya, kredit kabi iqtisodiy kategoriyalar bilan 
chambarchas bog’liqdir. Moliya yalpi ichki mahsulotni taqsimlash va qayta 

---

35 
taqsimlash natijasida vujudga keladigan maqsadli pul fondlarini shakllanishi va 
undan foydalanish bilan bog’liq pul munosabatlarini ifodalasa, kredit – aholi, 
korxona va tashkilotlar ixtiyoridagi vaqtincha bo’sh turgan mablag’larni jalb etish 
va undan foydalanish bilan bog’liq iqtisodiy munosabatlar yig’indisidir. Sug’urta 
oldindan ko’rib bo’lmaydigan tabiiy, stixiyali hodisalar ro’y berishi natijasida 
ko’riladigan zararlarni qoplash bilan bog’liq maqsadli pul fondlarini shakllanishi 
va undan foydalanish bilan bog’liq iqtisodiy munosabatlar yig’indisidir.
O’zbekiston Respublikasi qonunchilik hujjatlariga muvofiq sug’urta quyidagi 
sohalarga ajratilgan, ya’ni: 
-
hayotni sug’urta qilish (jismoniy shaxslarning hayoti, sog’lig’i, mehnat 
qobiliyati va pul ta’minoti bilan bog’liq manfaatlarini sug’urta qilish, bunda 
shartnoma bo’yicha sug’urtaning eng kam muddati bir yilni tashkil etadi hamda 
sug’urta pullarining sug’urta shartnomasida ko’rsatib o’tilgan oshirilgan foizni o’z 
ichiga oluvchi bir martalik yoki davriy to’lovlarini (annuitetlarni) qamrab oladi); 
-
umumiy sug’urta (shaxsiy, mulkiy sug’urta, javobgarlikni sug’urta qilish 
hamda hayotni sug’urta qilish sohasiga taalluqli bo’lmagan boshqa sug’urta 
turlari).