Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

Davlatning soliq ma
’
murchiligi – 
mahalliy boshqaruv 
organlarining soliq sohasidagi qonun hujjatlariga amal qilinishi va 
soliq xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlari majmui 
bo‘lib, soliqqa tortish mexanizmini qo‘llab-quvvatlash va himoya- 
lashga xizmat qiladi. 
Davlat soliq ma’murchiligi va soliq ma’murchiligi tushunchalari 
halqaro miqyosda umumiy mazmunda qo‘llanilishi mumkin. 
Davlat soliq ma
’
murchiligining funksional tuzilmalari
– 
soliq to‘lovchilarning soliq qonunchiligiga rioya qilishlari, ular 
tomonidan yo‘l qo‘yilgan qonunbuzilishlarini o‘z vaqtida aniqlash, 
fosh etish hamda dalillar to‘plash bo‘yicha vazifalarni amalga 
oshirishadi. Har bir qo‘yilgan vazifani hal etish ixtisoslashgan 
tashkiliy tuzilmalar o‘rtasida vakolatlar sifatida taqsimlanadi. 
Soliq ma’murchiligi tizimi soliq sohasiga oid ikkita bosh 
funksiyani bajaradi: nazorat va huquq-tartibot. 
Soliq ma’murchiligining nazorat faoliyatida soliq subyektlari 
faoliyatidagi turli asossiz, chetga chiqishlar aniqlanadi. Ta’kidlash 
joizki, nazorat faoliyati soliq tizimidagi turli xato va kamchiliklarni 
faqatgina aniqlash va fosh etishni o‘z zimmasiga oladi. 
Huquq-tartibot nazorat faoliyati davomida to‘plangan dalillarni 
tahlil qilish, ularni bartaraf etish va tegishli tartibda choralar ko‘rish 
bo‘yicha ko‘rsatmalar beradi hamda xolis tadbirlarni amalga oshiradi. 
 
2. Soliq ma’muriyatchiligi tizimini isloh qilishning asosiy 
yo‘nalishlari 
–
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng qo‘llab, 
yuzma-yuz aloqani iloji boricha qisqartirib, shaxsiy kabinetlardan 
foydalanish samaradorligini oshirish yo‘li bilan soliq organlarining 
soliq to‘lovchilar bilan hamkorligi va xizmatlar ko‘rsatishni yanada 
kengaytirish tizimini joriy etish. 

---

241 
–
Mijozlarga mo‘ljallangan servis tizimi bo‘yicha soliq 
to‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish tizimini joriy etish.
–
Tavakkalchilikni baholashga asoslangan yondashuv, 
kameral nazoratning innovasion usullarini joriy etish, jismoniy va 
yuridik shaxslarning soliq majburiyatlari yuzaga kelganligi 
to‘g‘risida axborot ayirboshlash bo‘yicha davlat organlari va 
tashkilotlarning hamkorligini kuchaytirish. 
–
Davlat soliq xizmati organlarining tashkiliy tuzilmasini 
takomillashtirish. 
–
Elektron QQS ma’muriyatchiligi tizimini joriy etish. 
–
O‘tkazilgan operatsiyalar to‘g‘risida soliq organlariga 
«onlayn» rejimida axborot uzatilishini ta’minlovchi nazorat-kassa 
mashinalarini, shuningdek, ayrim turdagi tovarlar (mahsulotlar) 
axborot beruvchi markirovkasi va harakati monitoringini joriy etish. 
–
Transfert narxlar shakllanishiga bog‘liq bo‘lgan xo‘jalik 
yurituvchi subyektlarning operatsiyalari ustidan nazorat qilish me-
xanizmlarini belgilash va soliqqa tortish tartibini takomillashtirish.
–
Soliqqa 
tortish 
tashkiliy-huquqiy 
shaklga 
bog‘liq 
bo‘lmaydigan tartibni joriy etish.
–
Soliq solinadigan bazasi o‘xshash bo‘lgan ayrim turdagi 
soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha hisob-kitoblarni qayta 
ko‘rib chiqish va qisqartirish. 
–
Ortiqcha to‘langan soliqlar va majburiy to‘lovlar 
so‘mmalarini qaytarish va hisobga kiritish mexanizmlarini 
takomillishtirish va soddalashtirish.
–
Soliq huquqbuzarliklari uchun jarima jazolarini qayta 
ko‘rib chiqish va javobgarlikni kuchaytirish, jarimalar va penya 
hisoblashning ochiq-oshkor mexanizmlarini belgilash. 
–
Soliq imtiyozlarini faqat maqsadli berish tartibini ishlab 
chiqish va tasdiqlash, ular qo‘llanishini monitoring qilish va 
samaradorligini 
baholash 
tizimini 
joriy 
etish, 
samarasiz 
foydalanilgan imtiyozlar summalari byudjetga majburiy qaytarilishi 
to‘g‘risidagi normalarni belgilash. 
–
Davlat soliq xizmati organlarida ichki soliq auditini tubdan 
takomillashtirish, ilg‘or xorijiy amaliyotga muvofiq poraxo‘rlikka 
qarshi ichki nazorat tizimlarini joriy etish. 

---

242 
–
Soliq to‘lovchilar va soliq organlari o‘rtasidagi soliq 
nizolarini sudgacha hal etish mexanizmini joriy etish, ixtisoslashgan 
jamoatchilik tashkilotlari vakillarini kiritgan holda O‘zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligi huzurida soliq nizolarini sudgacha hal 
etish bo‘yicha mustaqil idoralararo ekspert kengashini tashkil etish. 
–
Xalqaro hamkorlikni kengaytirish hamda soliq masala-
lariga doir axborot ayirboshlash va soliqlarni to‘lashdan bo‘yin 
tovlashga qarshi kurashni tashkil etishga yo‘naltirilgan ilg‘or xalqaro 
tashabbuslarga qo‘shilish.
–
Axborot texnologiyalarini (vebinarlar, onlayn-chatlar) 
ham qo‘llagan holda soliq organlari tomonidan tushuntirish ishlari 
kuchaytirilishi vositasida soliq to‘lovchilarning soliqqa oid 
savodxonligini oshirish.