Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje

neyron torları modelleriniń
eń 
kóp tarqalǵanı — bul kóp qatlamlı jasalma neyron torları klası bolıp esaplanadı.
Kóp qatlamlı jasalma neyron torları úyreniwde iterativ algoritmler jaqınlasıwı, 
uyreniletuǵın berilgenlerdiń (tańlawdıń ) kólemine, salmaqlardıń baslanǵısh 
mánisine, sonıń menen birge, úyreniwdegi maksimal qátelerge (úyreniwdiń sapa 
kriteryalarına ), úyreniwdegi tákirarlanıwlar sanına (úyreniw waqtıniń uzayıwı 
kriteryalarına ) baylanıslı. Sol sebepli, qoyılǵan máseleni sheshiw ushın optimal 
modellerdi tańlawda olardı salıstırıw hám qarar qabıllawda neyron torlardıń 
qásiyetlerin jetkilikli dárejede bahalawǵa múmkinshilik jaratıwshı jeke hám 
ulıwma kriteryalar kompleksin islep shıǵıw zárúr.
Bilimlerdi ajıratıp alıw
algoritmların hám sapa tárepten jańa basqıshtaǵı, 
kognitolog qánigelerge mólsherlengen, neyron torlarınıń programma quralların 
jaratılıwma tiykar bolıwshı jańa ideyalar zárúr. 
Ádebiyatlar 
 
1. M.Aripov, M.Muhammadiyev. Informatika, infotmasion texnologiyalar. 
Sabaqlıq. Tashkent, TDYul., 2005 y. 
2. C.C.Ǵulamov va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Sabaqlıq. 
Sharq, Tashkent 2000 y. 
3. M.Aripov, B.Begalov va boshqalar. Axborot texnologiyalari. Oliy oıquv yurti 
talabalari uchun qoıllanma. Noshir, Tashkent 2009 y. 

---

12-TEMA
Xabar resurslarınan tálim processinde paydalanıw. Xabar resurslarınan tálim 
processinde paydalanıwdıń didaktikalıq imkaniyatları 
Joba:
 
1.
Tálim proccesinde xabar resursların paydalanıwdıń quramalılıǵı 
2.
Tálim proccessinde xabar resursların paydalanıwdıń didaktilalıq imkániyatları 

Ta'limge baylanıslı xabar resursları -
bir tárepten, milliy xabar resurslarınıń bir 
bólimi esaplanadı. Basqa tárepten, xabar resurslari xabar resursların islep shıǵarıw hám 
mámlekettiń intellektual potencialın asırıw ushın xızmet qıladı. Negizi, biz paradigmatik 
sxema haqqında sóylewimiz múmkin. 
" Xabar" --► " xabar dárekleri" --► " bilim" 
Tálim xabar resursları tekǵana texnikalıq resursların, bálki insan resursların hám 
intellektuallıq kapitaldı da óz -ishine aladı. 
Túrleri hám derekleri.
Tálimge tiyisli xabar resursları onsha túrme-túr emes, usınıń 
menen birge hár qıylı ob'ektler, modeller hám texnologiyalardı óz ishine aladı. Olar hár 
qıylı xabar ob'ektleri hám komplekslerin óz ishine aladı : tarmaqtı úyreniw dárekleri, 
xabar modelleri, intellektuallıq derekler, tálim standartları tálim jańalıqları, kadrlar 
resursları hám basqalar. Kóp dereklerdiń tiykarın xabar modelleri, kognitiv xabar 
modelleri hám xabar birlikleri quraydı. Xabar sistemaları hám texnologiyaları da xabar 
dáreklerine tiyisli.
Jaratılıw hám qáliplesiw.
 
Tálim xabar resursların jaratıw basqıshlarınan biri 
tóplanǵan maǵlıwmatlardıń klassifikaciyası bolıp, bul keyingi háreketler ushın tiykar 
bolıp xızmet etedi. Klassifikaciyalaw hár qıylı xabar dárekleri hám olardıń 
xarakteristikaların túrli klasslar, kishi klasslar hám túrlerge baylanıstıradı, bul bolsa 
dáslepki maǵlıwmat jıynaqların sistemalastırıw hám dereklerdi keyinirek qóllawda 
klasslardıń qásiyetlerinen paydalanıw imkaniyatın beredi. Oqıw xabar resursları 
klassifikaciyalanǵannan keyin, olardı birlestiriw ámelge asıriladı. Maǵlıwmat jıynaw 
texnologiyaları hám usıllarınıń túrli-túrligi keyinirek qayta islew kerek bolǵan 
maǵlıwmatlar túrleriniń túrli- túrligin keltirip shıǵaradı. Kóp hár qıylı maǵlıwmatlardı 
qayta islew qolaysız hám nátiyjesiz. 
Hár qıylı tálim xabar dereklerin qayta islew, saqlaw hám almastırıwdı 
ápiwayılastırıw ushın maǵlıwmattı keyinirek qayta islewde paydalanılatuǵın birden-bir 
strukturalıq formaǵa alıp keledi. Bunday oqıw xabar resursları birlestirilgen dep ataladı. 
Rásmiylestiriw.
 
Zamanagóy quramalı xabar resursları bir qatar ayrıqshalıqlar menen 
ajralıp turadı. Matematikalıq modeller eń ulıwma ayrıqshalıqlardı hám nızamlardı 
xarakteristikalaw ushın juwap beredi hám ámeldegi rásmiy usıllar tiykarında 

---

xarakteristikalap bolmaytuǵın máseleler hámiyshe bar. Xabar dereklerin rásmiy 
xarakteristikalawǵa tosqınlıq qılatuǵın tiykarǵı sebepler tómendegiler: 
1. Quramalı sistemalardıń jaǵdayı hám islewi tuwrısında xabar resurslarına 
kiritilgen maǵlıwmatlardıń tolıq emesligi hám isenimsizligi. 
2. Antropoentropiya 
3. Resurslardan paydalanıwdıń anıq anıqlanǵan maqsetleri diziminiń joq ekenligi. 
4. Shetten yamasa ishten qoyılǵan barlıq sheklewler diziminiń joq ekenligi. 
5. Hálsizlik, saykes emeslik 
6. Maǵlıwmat formatların tolıq uyqaslıǵınıń joq ekenligi. 
Saqlaw.
 
Xabar resurslarınıń bar ekenligi texnologiyalar hám resursların saqlaw 
sistemasın rawajlandırıwdı talap etedi. Házirgi waqıtta xabar sistemalarınıń eki qıylı klassı 
bar. Saqlaw. Xabar resurslarınıń bar ekenligi texnologiyalar hám resursların saqlaw 
sistemasın rawajlandırıwdı talap etedi. Házirgi waqıtta xabar sistemalarıniń eki qıylı klassı 
bar. Xabardı qayta islewdiń bir klassı yamasa maǵlıwmatlar manipulyaciyası, basqası - 
olardı saqlaw ushın maǵlıwmatlar sistemaların shólkemlestiriw. Basqasha etip aytqanda, 
maǵlıwmatlar sisteması hám maǵlıwmatlardı qayta islew sisteması haqqında biliw kerek. 
Eki sistema da xabar bolıp tabıladı. 
Negizi, bul eki klass hár qanday