Konstruktsion materiallar texnologiyasi

anizotropiya (
anizotropiya 
- 
so’zi grekcha so’z bo’lib, har 
xil xossali degan ma’noni bildiradi
) 
deyiladi. Kristall moddada atomlar batartib 
joylashganligi tufayli, har xil yo’nalishdagi tekisliklarda atomlarning zichligi, ya’ni 
atomlarning soni turlicha bo’ladi, shu sababli kristallarning kimyoviy va mexanik 
xossalari ham har xil yo’nalishlarda turlichadir. Shuni nazarda to’tish kerakki, 
anizotropiya hodisasi faqat monokristallardagina namoyon bo’ladi, monokristallar 
esa bir oriyentatsiyalangan elementar katakchalardan iborat. Atomlarning muayyan 
tartibda joylashuvi natijasida hosil bo’lgan geometrik jihatdan muntazam shakldagi 
jism 
monokristall 
(monokristall – grekcha so’z bo’lib, bitta (yaxlit, yagona) degan 
ma’noni anglatadi) deyiladi. Har xil tarzda joylashgan monokristallar majmui 
polikristall 
(polikristall – so’zi grekcha so’z bo’lib, ko’p kristall degan ma’noni 
angalatadi) deb ataladi. Polikristallardan iborat metall bir-biriga nisbatan turlicha 
tarzda joylashgan ko’pdan-ko’p monokristallardan iborat. Shuning uchun bitta 
monokristallga xos bo’lgan anizotropikni boshqa monokristall yo’qotadi, natijada 
polikristallardan iborat metallarda 
soxta izotropiya
, ya’ni 
kvaziizotropiya 
xususiyati 
bo’ladi. Polikristall jismlar xossalarining har xil yo’nalishlarda bir xil bo’lish 
hodisasi 
kvaziizotropiya 
(kvaziizotropiya – lotincha so’z bo’lib, soxta izotropiya 
demakdir) deb ataladi. Kristallarning o’ziga xos yana bir xususiyati shundan 
iboratki, ularda 
sirpanish 
yoki 
yopishish tekisliklari 
bor; kristallga mexanik kuch 
ta’sir ettirilganda zarrachalar ana shu tekisliklar bo’yicha siljiydi yoki ko’chadi. 
Kristall moddaga mexanik kuch ta’sir ettirilganda uning singan joyida tekisliklar 
ko’rinadi, kristallar ana shu tekislik bo’yicha eng oson sinadi. Bunday tekisliklar 
yopishish tekisliklari deyiladi. Moddaning suyuq holatdan qattiq holatga o’tish 
temperaturasi kristallanishning kritik yoki nazariy temperaturasi deyiladi. 
Muvozanat temperaturasidan yuqorida modda suyuq holatda, pastda esa qattiq 
holatda bo’ladi. Kristall modda suyuq holatdan qattiq holatga muayyan vaqt 
oralig’ida o’tadi va bunda