Konstruksiyalar

2. OLdINdAN ZO‘RIQTIRILGAN TEMIR-BETON
37. Oldindan zo‘riqtirilgan temir-beton nima?
Bunday temir-betonga tashqi kuch ta’sir qilguncha, tash-
qi kuch ta’sir qiladigan paytdagi kuchga ishora bo‘yicha teska-
ri kuchlanish hosil qilinadi, ya’ni betonda siqiluvchi va arma-
turada cho‘zuvchi kuchlanishlar hosil qilinadi. 
38. Oldindan zo‘riqish qanday hosil qilinadi?
Ishchi armaturani oldindan zo‘riqtirish ikki xil usulda amal-
ga oshiriladi. Birinchi usulda konstruksiyani oldindan beton-
lanadi va unda kanal qoldirib keyin undan armatura o‘tkazila-
di. Beton tegishli mustahkamlikka erishgandan keyin armatura 
tortilib, uning uchlari konstruksiyaning chetki qismlariga mah-
kamlanadi. Armatura tortilish jarayonida beton siqiladi. Tortil-
gandagi zo‘riqish P betonga uzatiladi va mazkur usulni beton-
ga tortish de yiladi (13-a rasm).
a
b
 
13-rasm.
Ikkinchi usulda armaturaning bir tomonini qisqichlarga 
mahkamlab, ikkinchi tomonidan domkrat yordamida tortiladi. 
Beton kerakli mustahkamlikni olgandan keyin qisqichlardan 
bo‘shatiladi. Armatura qisqarish davomida tishlashish kuchi 
hisobiga atrofidagi betonni siqadi (13-b rasm).
Oldindan zo‘riqtirishni kengayuvchi sement yordamida ham 
amalga oshirish mumkin. Beton qotish jarayonida hajmi ortadi 

---

26
va natijada armaturaning uzayishiga sabab bo‘ladi. Ushbu usul 
nisbatan kam qo‘llaniladi.