Konstruksiyalar

214. Ustunlarning vertikallikdan og‘ishi qanday oqibatlarga olib 
kelishi mumkin?
Bunday hollarda bo‘ylama kuchlar ta’sir qilishi, qo‘shim-
cha ekssentrisitet hosil qiladi va qiyshiq nomarkaziy siqi-
lish hosil qiladi hamda karkasning yuk ko‘tarish qobiliyati-
ni pasaytiradi.
Ustunlarni vertikallikdan og‘ishining yuk ko‘tarish qobili-
yatiga ta’sirini aniqlashda ushbu ustunlarning o‘zini alohida 
ko‘rib chiqish mumkin emas. Temperaturaviy blok doirasida 
karkasning fazoviy ishini hisobga olish kerak. Bino karkasi-
ning fazoviy ishini ta’minlashda orayopma disklarning mono-
litligi va ularning ustunlar bilan bog‘lanishi muhim rol o‘ynay-
di. Agar ustun bitta qavat doirasida vertikallikdan ∆l qiymatga 
og‘ishga ega bo‘lsa, u holda ustunning yuqori qismiga ta’sir 
qilgan F kuch ikkita ta’sir etuvchiga ajratiladi: og‘ma, ustun-
ning bo‘ylama o‘qi bo‘ylab ta’sir qiladigan, F
1
=F/cosθ (bu yer-
da  θ vertikalga nisbatan ustunning og‘ish burchagi) va gori-
zontal, F
h
=Ftgθ. Burchak θ kichkina bo‘lganligi uchun F
1
=F 
deb qabul qilish mumkin hamda hisoblarda faqat qo‘shimcha 
gorizontal zo‘riqish F
h
 ni hisobga olinadi. Shunday qilib, ver-
tikallikdan og‘ishgan ustunli ramalarni hisoblashda oddiyroq 
ekvivalent rama tanlash mumkin, bunday ramaning ustunlari 
vertikal bo‘lib, ularga qo‘shimcha gorizontal kuchlar ta’sir qila-

---

157
di deb hisoblanadi: F
h
=F∆l/h (bu yerda h – qavatlar baland-
ligi). Karkas tekis ramalarining biriga gorizontal kuchlar ta’sir 
qilishi temperaturaviy blok doirasida fazoviy karkasning siljishi-
ga olib keladi.