Kimyoviy texnologiya


I.2. Katalitik riforming maqsadi va mohiyati



Download 1,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/37
Sana15.07.2021
Hajmi1,4 Mb.
#120235
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   37
Bog'liq
katalitik riforming qurilmasidagi quvvati issiqlik tashuvchiga kora 10 kgsek bolgan qobiq quvurli issiqlik almashtirgichni texnologik-mexanik hisoblash va ornatish-tamirlash ishlarini tashkil etish

 

I.2. Katalitik riforming maqsadi va mohiyati; 

Katalitik  riforming  bu  avtomobil  benzining  yuqori  oktanli  komponentlarining 

frakstiyalarini yoki individual aromatik uglevodorodlar  benzol toluol ksilollarni past 

oktanli  benzindan  olishning  asosiy  jarayonlaridan  bo’lib  hisoblanadi.  Jarayonning 

asosiy  afzalligi  bu  gidrogenizastion  jarayonlar  uchun  zarur  bo’lgan  arzon  vodorod 

saqlagan gazning hosil bo’lishidadir. 

 



Sanoatda  hozirgi  vaqtda  riformingni  ikki  xil  variantini  qo’llaydilar.  Birinchi 

variant (yokilg’ili) benzinning yuqori oktanli komponentini ishlab chiqarish ikkinchi 

variant esa (neft kimyoviy)-aromatik uglevodorodlarni olish. Bu sxemalarning asosiy 

farqi turli past oktanli benzinli frakstiyalarni riforminglash. Ikkinchi variant hamda 62-

140  ºS  dan  benzinli  frakstiyani  riformingga  uchratiladi  chunki  bu  frastiyaning 

riformatida  sanoat  ahamiyatiga  ega  bo’lgan  asosiy  aromatik  uglevodorodlar  benzol 

toluol  va  ksilollarning  eng  ko’p  mikdori  mujassamlashgan.  Bu  aromatik 

uglevodorodlarni riformatdan ekstrakstiyalash bilan ajralib boriladi. 

Hozirgi vaqtda tovarli benzinning ekologik xossalariga katta etibor karatilyapti: 

birinchi-navbatda benzolning mikdori 1% (mas) gacha aromatik uglevodorodlarniki 25 

%  (mas)  gacha  chegaralanadi. Rossiyada tovarli  benzinga  qattiq  talablar qo’yadigan 

texnologik reglament kiritilgan katalitik riforming  qurilmalarida olinidigan benzinga 

benzol  va    aromatik  uglevodorodlarning  juda  standartlariga  to’g’ri  kelmaydi.  Shu 

sababli  riforming  qurilmalarini  aromatik  uglevodorod  va  texnik  vodorodni  ishlab 

chiqarishga o’tkazadilar va umumiy benzin fondida benzin riformlarining mikdorini 

qisqartiradilar. Boshqa yo’nalish bu riformatni dearomatlash va izomerlash bo’lib u 

muvaffakiyatli  amalga  oshirilayapti.  Riforming  benzinning  yirik  ishlab  chiqaruvchi 

bo’lib qoladi. 

Katalitik  riforming  sharoitida  aromatik  uglevodorodning  hosil  bo’lishiga  olib 

keladigan kuyidagi asosiy reakstiyalar sodir bo’ladi: 

1) olti a’zoli stikloalkanlarni degidrogenlash  

 

2)  besh azoli stikloalkanlarni degedroizomerlash 

 

3)  alkanlarni degidrostiklizastiyalash 



 

4) alkenlarni stiklodegidrogenlash 




 

Arenlarning to’planishga olib keladigan sanab o’tilgan reakstilar bilan bir qator 

boshqa  jarayonlar ham boradi, ya’ni parchalanishning keyinchalik gidrogenlash bilan 

boradigan  alkanlarning  kreking  alkanlarning  izomerlanish  arenlar  yon  zanjirlarning 

izomerlanish  kislorod  saqlagan va metalloorganiq birikmalarning parchalanish aren 

va alkenlarning kondensastiyalanish reakstiyalari. 

Kondensastiyalanish  reakstiyalari  koksning  hosil  bo’lishiga  va  uning 

katalizatorga  tuplanishiga  olib  keldi  buning  natijasida    katalizatorning    faolligi 

yuqoladi. Shuning uchun jarayon vodorodli muhitda olib boriladi. 

Degidrogenlash  va  degidrostiklizastiyalash  reakstiyalarining  tenglamalaridan 

kurinib  turibdiki  Le-Shatelы  prinstip  iva  massalar  ta’siri  konuniga  binoan  vodorod 

bosimning oshishi bu reakstiyalarning  muvozanatini o’ngdan chapga siljitadi. 

 

Shu  bilan  birga  ko’rsatilgankim  vodorodning  bosimi  qancha    yuqori  bo’lsa 



shuncha koksning to’planishi kam bo’ladi. Mana shu ikkita qarama-qarshi vaziyatlar 

bilan riformngdagi vodorodning parstial bosimini tanlash amalga oshiriladi. 

Riforming  benzinli  frakstiyalarining  barcha  hozirgi  zamon  katalizatorlari 

jarayonning ma’lum rejimlarida oktan soni 97-103 (t.u) bo’lgan riformatning olinishini 

ta’minlaydi.  Bundan  tashqari  katalizatorlarni  takkomillashtirish  asosan  barqaror 

riformat  va  vodorodning  chiqishini  oshirish  hamda  regenerastion  aro  davrning 

o’zayishi yunalishida davom etayapti. 

Platinali  katalizator  bifunkstional  katalizatorlarga  kiradi.  Bu  jarayon  uchun 

asosiy  degidrogenlovchi  xossalarga  (birinchi  funkstiyasi)  yupka  dispergirlangan  va  

tashuvchi yuzasiga bir tekisda yoyilgan platina ega.  

Platinali  katalizatorning degidrogenlovchi faolligi saqlaganda maksimal bo’ladi 

ammo sanoat katalizatorlari 0,3-0,6 % (mas) platinani saqlaydi. 




Tashuvchi  (alyuminiy  oksidi  yoki  alyumosilikat)  kislatali  xossalarga  ega 

(ikkinchi  funkstiyasi).  Unda  naften  halqalarining  izomerlanishi  parapfinlarning 

gidrokrekingi va kam darajada gidrokrekinda hosil bo’ladigan parfin va olefinlarning 

(keyinchalik  olefinlarni  vodorod  bilan  to’yintirib)  izomerlanish  sodir  bo’ladi. 

Tashuvchining faolligini oshirish uchun uning yuzasiga galogen (NSl yoki HF holida) 

etkazib beradilar. Galogenli (odatda Cl ni) katalizatorni regenerastiyalash paytida yoki 

xom  ashyo  bilan  birgalikda  niritadlar.  Tashuvchining  gidrokrekinglovchi  faolligi 

platina kristallari yaqinida joylashgan va ularni koks bilan qoplanishidan himoyalovchi 

faol  markazlarning  mikdori  bilan  aniqlanadi.  Cho’ktirilgan  platina  va  etkazib 

berilayotgan galogen massalarining nisbati 1 ga yaqin. 

Alyumoplatinali  katalizatorning  kislotali  xossalariga  ma’lum  darajada  uning 

faolligi va selektivligi uning tarkibiga kiruvchi galogenning tabiati va konstentrastiyasi 

ta’sir qiladi. 

Riforming  katalizatorlari  o’zgarishining  tarkibi  bo’yicha  monometalitik 

(alyuminiy  oksidi  faqat  platina  bilan  koplangan)  bimetallik  va  polemetalliklarga 

bo’linadi.  Platinaning  mikdori  yuqori  bo’lgan  monometallik  katalizatorlar  katalitik 

zaharlarning  ta’siriga  chidamliroq,  ammo  platinaning  narxi  uchun  ancha  qimmatga 

tushadi, shuning uchun hozirgi vaqtda qo’llanilmaydi. 

Bimetallik katalizatorlarga platina-reniyli katalizator kiradi,unda tashuvchining 

o’zida ikkita metall taxminan bir xil mikdorda 0,3 % (mas) dan saqlanadi. Ikkinchi 

metall (reniy) ning asosiy vazifasi platinaning rekristallanishiga ya’ni vaqt utishi bilan 

uning kristallitlari yiriklashishiga va tegishli ravishda uning faol markazlari sonining 

kamayishiga  to’skinlik  qiladi.  Reniy  ikkinchi  metall  sifatida  eng  ko’p  ishlatiladigan 

metalldir.  Platinoreniyli  katalizator  jarayonni  470-500  ºS  haroratda  va  1,4-2,0  MPa 

bosim  ostida  olib  borishga  imkon  beradi.  Reniydan  tashqari  ikkinchi  metall  sifatida 

germaniy iridiy radiy kalay va ko’rg’oshin qo’llanishi mumkin. 

XX  asrning  80-yillarida  bir  qator  firmalar  riformining  bimetallik 

katalizatorlaridan polimetalliklarga ya’ni Pt va Re bilan bir qatorda yana ikkita bo’ladi. 

Masalan agar alyumoplatinli katalizatorlarli reniy bilan unda unga Cu, Ag, Zn, Jn, Pb, 

Ge metallari nodir er elementlari La, Ce, Nl, va boshqalar ham kiradi. Monometallik 




katalizatorlarning  holidagi  kabi  tashuvchi  bo’lib  γ-yoki  η-Al

2

O



3

  xizmat  qiladi. 

Kislotali sifatida polimetallik katalizatorda faqat xlorni qo’llaydilar uning mikdori 0,8-

1,1 % (mas) ni tashkil qiladi. Alyuminiy oksidi panjarasiga xlorni kiritishda O ni Cl ga 

almashtiradilar. 

Riforming  katalizatorlarning  tayyorlash  jarayoni  ko’p  boskichlidir.  U    o’z 

ichigatashuvchi alyuminiy oksidini tayyorlashni so’ngra tashuvchi yuzasini platina va 

boshqa  faol komponentlar bilan qoplashni oladi. Bundan keyin katalizatorni quritib, 

qizdirish  kerak.  Zarur  bo’lganda  katalizatorni  qizdirgandan  keyin  uning  gaz  fazali 

xlorlanishini,  so’ngra  esa  H

oqimida  katalizatorni  qaytarilishini  o’tkazadilar. 



Riforming  katalizatorlarining  ba’zi  modifikastiyalarini  (Re  va  Ir  saqlaganlar) 

oltingugurtlariga  uchratiladi  qiladilar  bu  jarayonni  katalitik  riforming  qurilmalarida 

oltingugurtli  birikmalarni  saqlagan  reakstion  aralashmalar  yordamida  amalga 

oshiradilar. 

Dunyoda riforming katalizatorlarini ishlab chiqaruvchi bir nechta kompaniyalar 

bir nechta kompaniyalar mashxur. Bu kompaniyalar  UOP(AQSh), “Axens”(Franstiya) 

va  “Sritenon”  (AQSh)lardir.  Rossiyada  ular  bilan  rakobatdosh  bo’lgan  “Angorskiy 

zavod katalizatorov” OAJ va “Promkataliz” (Ryazan) ZAO lar faoliyat ko’rsatadi. Bu 

zavodlar  “neftximiy”  NPO  (Krasnodar)  institutining  ilmiy-tekshirish  ishlanmalari 

asosida  riforming  katalizatorlarini  ishlab  chiqaradi.  “NPFOKLAT”  OOO  (Sankt-

Peterburg) Rossiya korxonalarida RB-44U riforming katalizatorlarini ishlab chiqdi va 

joriy qilindi.  

Riforming  katalizatorlarining  keyingi  takomillashishi  katalizator  chiqishining 

oshishi  oktan  sonining  ko’tarilishi  foydalanish  muddatining  oshishi  yo’nalishida 

borishi  hamda  jarayonning  moslanuvchanligiga  va  uning  iktisodiy  tavsiflarining 

yaxshilanishiga  ko’maklashish kerak. 




Download 1,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish