Kimyoviy texnologiya

Karbyuratorli dvigatelda yonilg’ining yonishi. Yonilg’ining yonishi dvigatelda 

sodir bo’ladigan asosiy jarayondir. Yonish jarayonining tug’ri kechishi dvigatelning 

konstruktiv  xususiyatlari,  yoqiladigan  benzinning  kimyoviy  tarkibi,  keladigan 

havoning miqdori, yonuvchi aralashmaning bosimi va harorati, uchqun paydo bo’lish 

momenti kabi ko’pgina omillarga bog’liq. Yonilg’ining kimyoviy tarkibi, ya’ni benzin 

markasini tug’ri tanlash berilgan konstrukstiyadagi dvigatel va uning ishlash sharoiti 

(yil fasli, unga yuklanma berish jadalligi tezligi va hokazo) uchun muhim omil xisob-

lanadi. 

Yonilg’i normal  yonganda alanga 25—35  m/s tezlikda tarqaladi. Yonish tezligi 

harorat  va  bosim  ko’tarilishi,  uning  ish  aralashmasi  bir  oz  quyuqlashishi  bilan  (a  ~ 

0,95) ortadi. Aralashmaning yanada quyuqlashishi yoki suyuqlashishi yonish tezligini 

pasaytiradi: birinchi holda bunga aralashmada kislorod etishmasligi, ikkinchi holda esa 

kislorodning ko’pligi hamda issiqlikning bir qismi ortiqcha kislorod va azotni isitishga 

sarflanishi sabab bo’ladi. 

---

Ba’zi hollarda me’yoriy yonish jarayoni buzilib, portlab yonishga o’tishi, ya’ni 

detonatsiyali yonish sodir bo’lishi mumkin.  Detonatsiyada yonish fazasining oxirida 

alanga  fronti  judsta  katta  (1500...2000  m/s)  tezlikda  tarqaladi.  Yonish  kamerasining 

bo’shlig’i  katta  bo’lmaganligidan  elastik  detonatsiyali  to’lkinlar  bir  necha  marta 

kamera devorlariga urilib undan qaytadi, bunda detonatsiya uchun xos bo’lgan metall 

ovozi chiqadi. 

Benzinning kimyoviy tarkibi detonatsiyali yonishning asosiy sababi hisoblanadi. 

Hozirgi  vaqtda  tarqalgan  peroksid  nazariyasiga  ko’ra,  detonatsiya  yonilg’idan  ko’p 

miqdorda osongina portlaydigan beqaror kislorod birikmalari hosil bo’lishi natijasida 

yuzaga keladi. Bu birikmalar yonishning oxirgi fazasida parchalanib, atomar kislorod 

ajralib chiqadi. 

Detonatsiyani kamaytirishning yana bir usuli o’t oldirishni ilgarilatish burchagini 

kichraytirish  hisoblanadi.  Bunda  yonuvchi  aralashmani  alangalanishiga  tayyorlash 

vaqti  qisqaradai,  kislorodli  moddalarning  hosil  bo’lishi  va  yonishi  esa  tezlashadi. 

Tirsakli  valning  aylanish  chastotasini  oshirish  ham  detonatsiyaga  moyillikni 

kamaytiradi, chunki stiklning davom etish vaqti qisqaradi.